Ze względu na liczne zastosowanie i właściwości, mieszkańcy wielu wysp na Pacyfiku mówią o nim „drzewo życia”. Kokosowiec, kokosowiec właściwy, palma kokosowa – drzewo, o którym mowa, zapewnia wyspiarzom nie tylko pożywienie, ale jest ceniony również w medycynie naturalnej i kosmetologii, a także wykorzystywany jest w budownictwie i do produkcji naczyń. Tym samym, wszystkie części palmy kokosowej można wykorzystać w życiu codziennym, ale na całym świecie najbardziej cenioną częścią kokosowca są jego orzechy – kokosy.
Produkty kokosowe
Kokosowce rosną w klimacie ciepłym i wilgotnym, ale produkty kokosowe z tropikalnych krajów azjatyckich, afrykańskich, Ameryki Środkowej i Południowej są eksportowane na cały świat. Na rynek polski docierają następujące produkty:
- Świeży owoc – sprzedawany jest w dwóch postaciach: dojrzałego orzecha, którego gruba skorupa ma kolor brązowy i włóknistą strukturę oraz młodego kokosa ze skorupą w kolorze zielonym (po obraniu wierzchniej warstwy owoc jest biały). Im owoc bardziej dojrzały, tym jego miąższ jest bardziej wysuszony. Wnętrze orzecha wypełnia woda kokosowa.
- Woda kokosowa – to płyn naturalnie występujący we wnętrzu kokosa, który jest bogaty w witaminy i sole mineralne. Ma półprzezroczysty kolor, słodki i orzeźwiający smak. Ze względu na swój unikatowy skład ma liczne właściwości prozdrowotne: reguluje ciśnienie krwi, ma działanie antyoksydacyjne, wspiera pracę serca, działa przeciwzapalnie, wspiera pracę układu pokarmowego, uzupełnia elektrolity, zmniejsza obrzęki. Woda kokosowa, w wyjątkowych sytuacjach, może być również podawana dożylnie jako roztwór nawadniający.
- Wiórki kokosowe – są to starte, przesuszone części miąższu kokosa, często wykorzystywane w cukiernictwie.
- Olej kokosowy – składa się w 92% z tłuszczów nasyconych, które powszechnie są uważane za te „złe”, jednak w oleju kokosowym są one „dobre”, bowiem w większości składają się ze średniołańcuchowych trójglicerydów, które trawione w jelicie dostarczają kwasu laurynowego. Kwas ten obecny jest również w mleku matki i ma wiele właściwości prozdrowotnych, w tym działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwutleniające, działa korzystnie na układ sercowo-naczyniowy, układ odpornościowy oraz na układ nerwowy. Olej kokosowy wykorzystywany jest również w pielęgnacji skóry, włosów i paznokci.
- Mleczko kokosowe – to biały, gęsty produkt o delikatnej i kremowej konsystencji wytwarzany z drobno startego miąższu kokosa z dodatkiem wody. Zawiera średnio 20-40 gram tłuszczu w 100 gramach. Najczęściej sprzedawane w puszce, w której charakterystycznie rozdziela się na dwie warstwy – cięższą i wodnistą oraz lżejszą i kremową. To doskonały dodatek do dań kuchni azjatyckiej.
- Pasta kokosowa – spotykana jest również pod nazwą masła lub musu. Jest to nic innego jak dokładnie zmielony miąższ kokosa o konsystencji gęstej śmietany. Podobnie jak w przypadku oleju kokosowego, pod wpływem temperatury ta konsystencja się zmienia. Poniżej 25 stopni Celsjusza pasta jest bardziej zwarta – wystarczy podgrzać ją w kąpieli wodnej, by stała się miękka. Ma ponad 50 gram tłuszczu w 100 gramach produktu.
- Napój kokosowy – to mleko roślinne otrzymuje się przez połączenie miąższu (lub wiórków kokosowych) z wodą w proporcjach takich, by otrzymany napój miał konsystencję płynną i w 100 gramach miał poniżej 10 gram zawartości tłuszczu.
- Mąka kokosowa – wykonana jest z przesuszonego i drobno zmielonego miąższu kokosa, a jej struktura i kolor przypomina mąkę pszenną. Pod pewnymi względami jest jednak od niej lepsza – ma niższy indeks glikemiczny (35 do 85 w mące pszennej), ma więcej białka, 13 razy więcej błonnika i tłuszczu, ale mniej węglowodanów. Z uwagi na duże właściwości absorpcyjne nie może być jednak wykorzystywana zamiennie z mąką pszenną w stosunku 1:1 – jej użycie wymaga dodania większej ilości płynów dla zachowania odpowiedniej konsystencji ciasta. Mąka kokosowa nie zawiera glutenu, więc może być spożywana przez osoby z celiakią lub unikające w swej diecie tego składnika. Ma łagodny, lekko słodkawy smak.
- Cukier kokosowy – otrzymuje się go z soków pąków kwiatowych palmy kokosowej. Ma brązowy kolor i w odróżnieniu od zwykłego białego cukru, który zawiera tylko „puste” kalorie, cukier kokosowy zachowuje nieco wartości odżywczych – zwłaszcza żelazo, cynk, potas, wapń i przeciwutleniacze. Chociaż jest to zdrowsza alternatywa cukru, warto spożywać go z umiarem, bowiem zawiera dużo fruktozy i jest kaloryczny.
Kokos jest owocem, który ma wszechstronne zastosowanie w kuchni, a wiele jego produktów wykorzystywana jest również w kosmetologii. Korzyści spożywania orzechów kokosowych jest wiele, a najważniejsze z nich to: regulacja poziomu cukru we krwi, właściwości antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, hepatoprotekcyjne (ochronne dla wątroby) i immunostymulujące. Należy jednak pamiętać, że wszystkie produkty kokosowe są bogate w tłuszcz i kalorie, dlatego powinnny być spożywane z umiarem.
Czytaj również: Mleko kokosowe – składniki odżywcze i właściwości zdrowotne
Źródła:
Amarasiri, D Lakmali & Dissanayake, A. (2006). Coconut fats. The Ceylon medical journal. 51. 47-51.
Asghar MT, Yusof YA, Mokhtar MN, et al. Coconut (Cocos nucifera L.) sap as a potential source of sugar: Antioxidant and nutritional properties. Food Sci Nutr. 2019;8(4):1777-1787. Published 2019 Sep 30. doi:10.1002/fsn3.1191
DebMandal M, Mandal S. Coconut (Cocos nucifera L.: Arecaceae): in health promotion and disease prevention. Asian Pac J Trop Med. 2011 Mar;4(3):241-7. doi: 10.1016/S1995-7645(11)60078-3. Epub 2011 Apr 12. PMID: 21771462.
Jessa, Justyna & Hozyasz, Kamil. (2015). Wartość zdrowotna produktów kokosowych. Pediatria Polska. 90. 10.1016/j.pepo.2015.03.001.
