Świerzb jest zakaźną, pasożytniczą chorobą skóry. Wydawać by się mogło, że ta przykra dolegliwość wynika z brudu i niedostatecznej higieny osobistej, jednak prawda wygląda zupełnie inaczej, gdyż pasożyt ten może przeniknąć do skóry osoby, która pilnuje regularnych kąpieli i mieszka w wyjątkowo czystych warunkach.
Pierwsze doniesienia dotyczące tego schorzenia pochodzą już z czasów biblijnych, jednak pomimo znacznego rozwoju medycyny i naszej świadomości nadal pozostaje aktualny. Grupą ludzi najsilniej narażoną na zachorowanie, na świerzb są osoby pracujące w wielkich skupiskach ludzkich oraz dzieci uczęszczające do żłobków, przedszkoli oraz szkół.
Na świecie osób zarażonych świerzbem jest około 300 milionów co stanowi grupę 5% całej populacji. Na zachorowanie nie mają wpływu warunki socjoekonomiczne w jakich mieszkamy, nasz status materialny i warunki higieniczne. Do zarażenia dochodzi najczęściej poprzez bezpośredni kontakt ze skórą osoby zainfekowanej, ale również w wyniku spania w tej samej pościeli czy chodzenia w tych samych ubraniach. Te ostatnie czynniki stanowią o powszechności zakażeń przedszkolnych – pasożyty łatwo przenoszą się na maskotki i inne tekstylne zabawki, może dojść do zamiany pościeli lub ubrań dzieci nawet w sposób niezamierzony.
Świerzbowiec czyli dokuczliwy pasożyt
Świerzbowiec jest malutkim pasożytem zaliczanym do gromady pajęczaków. W jego wyglądzie charakterystyczny jest fakt, iż ma 8 odnóży, które dają mu możliwość przemieszczania się po powierzchni rozgrzanej skóry z szybkością 2,5 centymetra w ciągu zaledwie jednej minuty. Są one maleńkie samica ma długość 0,3-0,4 milimetra samiec jest zaś o około połowę krótszy. Samce giną po zapłodnieniu, samice zaś drążą w rogowej warstwie naskórka tzw. jamy świerzbowcowe, w których składają po 2-3 jaja dziennie. Gdy upłynie okres około 3 tygodni z jaj rozwijają się dorosłe osobniki.
Po kontakcie z osobą chorą świerzbowcowi wystarczy zaledwie godzina aby przeniknąć do warstwy rogowej naskórka nowej osoby. Okres wylęgania schorzenia pochłania od 3 do 4 tygodni. Pomimo iż nie występują wówczas objawy chorobowe to osoba taka może zarażać innych w swoim najbliższym otoczeniu.
Charakterystyczny obraz świerzbu
Świerzb najpowszechniej objawia się poprzez silny, niemożliwy do opanowania świąd skóry. Gdy dochodzi do rozgrzania ciała staje się on jeszcze silniejszy – zwykle w nocy bądź po gorącej kąpieli. Na skórze widoczne są guzki, grudki oraz pęcherzyki. Lokalizują się przede wszystkim na nadgarstkach, w przestrzeniach między palcowych rąk, w zgięciach oraz fałdach skórnych, w okolicy brodawek sutkowych oraz pępka, na pośladkach i narządach płciowych.
Objawy świerzbu u dzieci i niemowląt
Obraz świerzbu i to jakie daje objawy może być nieco inny w sytuacji gdy zachorowało małe dziecko lub niemowlę. Pośród wykwitów skórnych dominują charakterystyczne krostki, pęcherzyki oraz grudki, które lokalizują się przede wszystkim na szyi i głowie, dłoniach i podeszwach stóp oraz w fałdach skórnych.
W przypadku niemowląt bardzo charakterystyczne jest pojawianie się pęcherzy, przy których łatwo może dojść do nadważeń bakteryjnych w szczególności jeśli występują one w obrębie dłoni oraz stóp.
Starsze dzieci zwykle przechodzą świerzb podobnie do osób dorosłych – te same lokalizacje i zmiany na skórze. Jeśli natomiast świerzb zaatakuje osoby w podeszłym wieku to może dojść do zajęcia łokci, kolan, owłosionej skóry głowy czy poszew stóp.
Zobacz także: Objawy świerzbu u dzieci i niemowląt
Świerzb norweski
Jest to zdecydowanie rzadsza odmiana tej dolegliwości. Jej inna nazwa to świerzb hiperkeratotyczny. Ten rodzaj pojawia się zdecydowanie powszechniej u osób z niedorozwojem fizycznym, umysłowym lub z problemem upośledzenia odporności (HIV, leczenie immunosupresyjne). Wyróżniające są tu zmiany skórne, które wyglądają jak niewielkie strupki oraz łuski. Ich umiejscowienie również jest charakterystyczne – występują na owłosionej skórze głowy, łokciach, rękach, twarzy, kolanach i stopach.
Rozpoznanie i postępowanie
Jeśli zauważymy u siebie lub u dziecka tego rodzaju niepokojące objawy koniecznie należy możliwie jak najszybciej udać się do lekarza dermatologa. Specjalista bo przeprowadzeniu wywiadu i obejrzeniu charakterystycznych zmian na skórze jest w stanie postawić diagnozę. Nie ma konieczności przeprowadzania dodatkowych badań. Ważne jest jak najszybsze rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia.
Jednak dla potwierdzenia postawionej diagnozy dokonuje się badania mikroskopowego, w którym rozpoznaje się pasożyta lub jego jaja. Materiałem do badania jest fragment zeskrobin z naskórka. Pobiera się z zastosowaniem nożyka lub igły dokładnie ze zmian na skórze które sugerują świerzb. Jednakże pamiętać należy, że przeprowadzenie takiego badania w czasie świerzbu o standardowym nasileniu może dawać fałszywie ujemny wynik. Z tego powodu jego wykonanie nie jest konieczne do rozpoczęcia leczenia.
Jeśli nie podejmiemy leczenia świerzbu będzie on objawiał się nie tylko niemal niemożliwym do wytrzymania świądem, pojawią się również rozległe zmiany na skórze. Może dojść do zapalenie tkanki podskórnej, wystąpienia czyraków, jak również zapalenia naczyń limfatycznych. W skrajnych przypadkach dochodzi nawet do gorączki reumatycznej czy kłębuszkowego zapalenia nerek.
Jednocześnie świerzb, głównie z uwagi na okrojoną i niedostateczną wiedzę społeczeństwa na swój temat wiąże się z negatywnymi odczuciami psychicznymi. Osoby chore czują się odizolowane, osamotnione, jak również zawstydzone. Nie chcą się przyznawać do swojej choroby, a niestety często zachodzi taka konieczność z uwagi na fakt, iż zachorowaniem zagrożone jest całe otoczenie chorego i u nich również musi zostać przeprowadzona przynajmniej profilaktyczna terapia lecznicza.
Leczenie świerzbu
Okres inkubacji choroby wynosi od 3 do 4 tygodni, jednak w tym czasie chory już zaraża. Z tego powodu leczeniu powinny zostać poddane wszystkie osoby, z którymi w danym okresie miał styczność. Dzieci, które przekroczyły 2 rok życia leczy się w taki sam sposób jak osoby dorosłe, wykorzystując miejscowe środki przeciwświerzbowcowe – benzoesan benzylu, permetrynę, preparaty siarki. Nakłada się je dokładnie na całe ciało z pominięciem głowy. Szczególną uwagę należy zwrócić aby posmarować również szyję i kark, dłonie i podeszwową stronę stóp. Pamiętajmy również o przestrzeniach pomiędzy palcami zarówno w dłoniach jak i stopach, wałach paznokciowych, łokciach, nadgarstkach, okolicach narządów płciowych, dołach pachowych i pośladkach.
W przypadku gdy zachoruje lub jest narażone na zachorowanie niemowlę bądź dziecko przed 2 rokiem życia konieczne jest również nanoszenie zleconych specyfików na twarz, uszy oraz owłosioną skórę głowy. Nakładanie preparatów przynosi najlepsze rezultaty jeśli jest dokonywane w godzinach wieczornych, kiedy zwiększa się aktywność pasożytów, wówczas istnieje większa szansa bezpośredniego wystawienia ich na oddziaływanie leku.
Jeśli występują nadkażenia bakteryjne konieczne może okazać się wprowadzenie miejscowej lub ogólnej antybiotykoterapii.
Osoby chore powinny z dużą skrupulatnością dbać o uniknięcie ponownej infekcji pasożytem. Z tego powodu po zakończeniu leczenia ale również już w jego trakcie konieczne jest całkowite wymienienie pościeli, ubrań oraz bielizny i wypranie wszystkiego w wysokich temperaturach, wskazane będzie również wyprasowanie. W celu zabicia świerzbowców można również zamknąć tekstylia szczelnych, foliowych workach na 72 godziny, gdyż świerzbowce nie przeżyją tyle czasu bez dostępu do ludzkiej skóry.
W przypadku świerzbowca najważniejszy jest czas, systematyczność i skrupulatne działania. Leczenie musi objąć chorego i wszystkie osoby z jego otocznia i w zdeterminowany sposób doprowadzić do zabicia pasożytów i szybkiego wyzdrowienia.
Czytaj więcej: Świerzb – jak skutecznie się go pozbyć
