Próba tuberkulinowa jest badaniem diagnostycznym wykonywanym w rozpoznawaniu gruźlicy, lecz próbę tuberkulinową wykonuje się także w profilaktyce (szczególnie wśród dzieci i młodzieży).
Najczęściej wykonywaną w Polsce próbą tuberkulinową jest, wprowadzona przez Charles’a Mantouxa w 1908 roku próba tuberkulinowa Mantoux (odczyn tuberkulinowy Mantoux, test Mantoux – Mtx, PPD). Próba tuberkulinowa jest też testem, który pozwala sprawdzić stan alergii na antygeny prątka gruźlicy (przed planowanym szczepieniem przeciwko gruźlicy – BCG).
Odczyt próby tuberkulinowej mówi nam o tym, czy dana osoba choruje na gruźlicę, lub czy występuje u niej, podejrzenie zaistnienia tej choroby. Wynik badania może być dodatni, bądź ujemny, przy czym wynik dodatni wskazuje na wystąpienie choroby. Odczyt wyników próby tuberkulinowej jest bardzo skomplikowany, gdyż stan zdrowia pacjentów ma wpływ na interpretację wyników.
Próba tuberkulinowa – jak przebiega badanie
Aby ocenić stopień odporności na prątki gruźlicy, wykonywany jest test skórny. Test pozwala na rozpoznanie toczącego się procesu chorobowego, i zdecydowanie o tym, czy dana osoba powinna być zaszczepiona. W badaniu celowo wywołuje się reakcję uczuleniową, poprzez podanie tuberkuliny (białka typowego dla prątków gruźlicy) 0,1 ml. Tuberkulinę wstrzykuje się w środkową część przedramienia. Zaraz po wykonaniu zastrzyku na ręce powinien pojawić się biały chropowaty bąbel (średnicy 7 – 9 mm), który po upływie kilku minut zanika. Wynik próby tuberkulinowej jest odczytywany po 72 godzinach (3 dni). Lekarz lub pielęgniarka dokonuje odczytu próby, przy użyciu specjalnej linijki z bardzo dokładną milimetrową podziałką. Odczytywana jest średnica nacieku nie uwzględniając obrzęku ani zaczerwienienia na skórze.
Próba tuberkulinowa – interpretacja wyników
Należy pamiętać o tym, że interpretacja wyników badań należy do lekarza, jest to szczególnie ważne przy próbie tuberkulinowej, kiedy stan zdrowia pacjenta lub jego wiek mają wpływ na wynik badania. Przyjęto, że jeśli średnica obrzęku wynosi:
- do 6 mm, mówimy o wyniku badania ujemnym. Świadczy to o tym, że osoba badana nie miała kontaktu z gruźlicą, lub nie nabyła odporności i wymaga szczepienia BCG.
- od 6 mm do ok. 12 mm, mówimy o próbie tuberkulinowej dodatniej oraz o tym, że osoba badana jest odporna na prątki gruźlicy.
- powyżej 12 mm, mówimy o próbie przesadnie dodatniej. Taki wynik próby tuberkulinowej może świadczyć o tym, że pacjent jest chory na gruźlicę, wymaga dalszej diagnostyki i leczenia.
W przypadku osób starszych, przy braku wyraźnych symptomów choroby, prowadzona jest głównie obserwacja. U ludzi młodych w ramach chemoprofilaktyki stosuje się zwykle lek przeciwgruźliczy o nazwie izoniazyd.
Interpretacja wyników próby tuberkulinowej, a ściślej ich wartość diagnostyczna, ma pewne ograniczenia, wynikające z tego, że wynik może być fałszywie ujemny. Zdarza się tak w przypadku osób mających zaburzenia układu odpornościowego. W niektórych przypadkach nawet przy bardzo zaawansowanej gruźlicy, występuje osłabienie reakcji skóry na tuberlulinę, dzieje się tak np. w przypadku osób chorych na AIDS. Należy pamiętać, że interpretacja wyniku dodatniego nie zależy tylko i wyłącznie od wielkości obrzęku, ale także od wieku pacjenta, czasu jaki upłynął od szczepienia, czy też przebytej gruźlicy. Dlatego tak jak wcześniej wspomnieliśmy interpretacja wyników powinna należeć do lekarza.
