Kobieta wchodząca w okres menopauzy nie jest pewna, co się z nią dzieje. Objawy przychodzą stopniowo i wprowadzają niemałe zamieszanie w życie kobiety i jej najbliższych. Dlatego bardzo ważne jest aby zrozumieć mechanizmy powodujące te zmiany. Menopauza jest nieunikniona, ale odpowiednio działając możemy skutecznie zniwelować jej skutki.
Menopauza – definicja i mechanizm
O menopauzie (inaczej przekwitanie, klimakterium) mówimy, kiedy u kobiety nie występuje miesiączką w okresie dłuższym niż jeden rok i jest to spowodowane trwałą niedoczynnością jajników. Niedoczynność ta wynika ze zmniejszonej produkcji hormonu estradiolu przez komórki jajników zwane komórkami ziarnistymi. Komórki ziarniste otaczają pęcherzyk Graffa czyli komórkę jajową. Z upływem lat u kobiety liczba komórek jajowych spada, a co za tym idzie również liczba komórek ziarnistych, czyli fabryk żeńskiego hormonu estradiolu. Dla porównania żeński noworodek posiada ok 2 milionów oocytów, dziewczynka w okresie dojrzewania ok. 400 tysięcy, a kobieta w fazie przed menopauzą ok. 25 tysięcy, natomiast w okresie menopauzy już tylko ok. 1 tysiąc. Efektem tego jest systematyczny spadek poziomu estradiolu we krwi, a dalej zanik owulacji i utrata miesiączki. Podczas okresu menopauzy następuje spadek poziomu estradiolu poniżej 50 pg/ml przy jednoczesnym podwyższeniu poziomu gonadotropiny FSH powyżej 30 UI/ml. Taki obraz hormonów jest wynikiem ujemnego sprzężenia zwrotnego pomiędzy tymi dwoma hormonami. Menopauza najczęściej występuje między 46 a 52 rokiem życia, a pierwszą oznaką przekwitania jest brak ciałka żółtego i bezowulacyjne cykle miesiączkowe, a co za tym idzie bezpłodność.
Co przyspiesza wystąpienie menopauzy ?
Zasadniczo okres wystąpienia menopauzy jest cecha osobniczą, nie mniej jednak czynnikami mogącymi przyśpieszyć jej wystąpienie są:
- niska masa ciała i niedożywienie;
- wegetarianizm;
- palenie papierosów;
- leworęczność;
- ciężka praca fizyczna;
- niska masa urodzeniowa;
- życie na dużych wysokościach.
Do czynników opóźniających wystąpienie menopauzy zaliczamy:
- wielorództwo (powyżej 3 porodów);
- stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych;
- według niektórych źródeł naukowych również spożywanie alkoholu.
Objawy przekwitania
Typowe objawy menopauzy to :
- kołatanie serca;
- trudności w zasypianiu;
- nerwowość;
- napady lęku;
- nadmierna pobudliwość;
- trudności w koncentracji;
- nasilone uczucie zmęczenia;
- uczucie przygnębienia i braku sensu;
- drażliwość i ataki płaczu;
- zawroty głowy i omdlenia;
- uczucie drętwienia i wzmożonego napięcia;
- mrowienia w kończynach;
- bóle głowy;
- bóle mięśni i stawów;
- trudności w oddychaniu;
- uderzenia gorąca i nocne poty;
- spadek libido.
Menopauza a układ nerwowy
Wpływ estrogenów na ośrodkowy układ nerwowy jest ogromny. Większość struktur i funkcji mózgu jest wrażliwa na poziom tego hormonu. Estrogeny wpływają pozytywnie między innymi na metabolizm neuronów, wzrost dendrytów, wzrost przewodnictwa między komórkami nerwowymi, wzrost długości komórek nerwowych. Efektem odpowiednio wysokiego poziomu estrogenów jest zwiększenie percepcji zmysłów wzroku, słuchu, dotyku, czy węchu. Estrogeny poprawiają również zdolność koncentracji, uczenia się, jak również wpływają pozytywnie na pamięć krótkotrwałą oraz zdolności ruchowe. Zmniejszenie poziomu estrogenów podczas menopauzy może wpłynąć na pogorszenie funkcji poznawczych organizmu, pogorszenie pamięci krótkotrwałej, jak również wystąpienie stanów depresyjnych. Kobiety stosujące preparaty podwyższające poziom estrogenów przy menopauzie mają niższe prawdopodobieństwo wystąpienia demencji w kolejnych etapach życia. Według niektórych źródeł estrogeny mogą obniżyć prawdopodobieństwo wystąpienia choroby Alzheimera o 30-60 %, bądź tez opróżnić jej wystąpienie w czasie.
Menopauza a układ moczowy i płciowy
Obniżenie poziomów estrogenów wpływa istotnie na stan układu płciowego. Zasadniczo zmienia się środowisko pochwy, jej pH, obfitość wydzielania śluzów. Zmiany te przekładają się na zwiększenie częstości występowania infekcji intymnych. Zmienia się również wygląd narządów płciowych, mianowicie przy menopauzie może dojąc do zmniejszenia pochwy, zmniejszenie elastyczności pochwy, zmniejszenie wielkości i wrażliwości łechtaczki, zmniejszenie piersi i ich wrażliwości na dotyk. Wszystko to prowadzi również do spadku zainteresowania życiem płciowym. Układ moczowy też nie jest obojętny na obniżenie poziomu estrogenów. Jedną z najbardziej przykrych dolegliwości okresu menopauzy jest nietrzymanie moczu.
Menopauza a skóra i włosy
Skóra jest również bardzo wrażliwa na poziom estrogenów, głównie ze względu na występowanie receptorów dla tego hormonu w samej skórze, gruczołach łojowych i mieszkach włosowych. Obniżenie poziomu estrogenów we krwi wpływa na zmiany metabolizmu komórek skóry, czego efektem jest obniżenie produkcji kolagenu, kwasu hialuronowego, jak również syntezy cząsteczek wiążących wodę z grupy glikozaminoglikanów. Podczas menopauzy nasila się spadek napięcia skóry, suchość i zmniejszenie zawartości wody, efektem czego jest wzmożone tworzenie się zmarszczek.
Menopauza a układ kostny
Podczas menopauzy znacznie zwiększa się ryzyko osteoporozy i możliwość wystąpienia złamań. Także leczenia złamań i zwichnięć jest utrudnione gdy w grę wchodzi menopauza.
Menopauza a układ krążenia
Estrogeny wpływają pozytywnie na układ krążenia poprzez poprawę profilu lipidowego naczyń krwionośnych i stanu ich śródbłonka, zwiększenie wrażliwości na insulinę i efektu antyoksydacyjnego. Biochemicznie estrogeny zwiększają syntezę prostacykliny i tlenku azotu, hamują zaś syntezę endoteliny I i tromboksanu A2. Hormon ten wpływa w ten sposób na zwiększenie przepływu krwi przez mózg, oraz przepływu wieńcowego i obrębie naczyń obwodowych. Menopauza w konsekwencji może doprowadzić do nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, wystąpienia zmian miażdżycowych i zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej.
