Stwardnienie rozsiane (SM) to przewlekła choroba autoimmunologiczna, zaczyna się najczęściej u ludzi młodych, między 20 a 40. rokiem życia. Wśród szeregu objawów, które pojawiają się w trakcie choroby, najczęściej zgłaszane przez pacjentów są problemy z nogami, w tym bóle spastyczne. Dolegliwości te wynikają z zaburzeń krążenia i uszkodzeń układu nerwowego.
Spastyczność mięśni
Mięśnie ciała utrzymują tak zwane „prawidłowe napięcie mięśniowe”, które umożliwia utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Jeżeli napięcie w mięśniach się zwiększa, to dochodzi do tzw. spastyczności, czyli usztywnienia mięśnia. Jest to jeden z najczęstszych objawów SM i główna przyczyna niepełnosprawności u chorych. Osoby ze spastycznością w przebiegu SM odczuwają zwiększone napięcie mięśniowe (sztywność mięśni i stawów, zaburzenia czynności pęcherza moczowego), nieopanowane kurcze mięśni (samoistna aktywność mięśniowa objawiająca się szybkimi, kolejno następującymi po sobie kurczami). Każdy z tych objawów wiąże się z bólem.
Bóle spastyczne – leczenie farmakologiczne
Dla zmniejszenia bólu spowodowanego spastycznością stosuje się:
• Mydocalm – jest bardzo mało toksyczny w długotrwałym leczeniu, ale niestety mało skuteczny. Na początku stosowania powoduje suchość w ustach, mdłości i senność. Po pewnym czasie skutki uboczne ustępują. Dawkowanie jest ustalane przez lekarza.
• Baclofen również ma działanie przeciwspastyczne, ale działa silniej niż Mydocalm. Tak jak wcześniej opisany lek wywołuje działania niepożądane takie jak senność, obniżenie ciśnienia tętniczego (u chorych, u których jest ono i tak niskie, może powodować bóle i zawroty głowy). Lek nasila uczucie zmęczenia i osłabienia, może powodować problemy z utrzymaniem moczu. Tak jak w poprzednim przypadku, organizm chorych przyzwyczają się stopniowo do leku, jednak najczęściej działania niepożądane obserwuje się u pacjentów starszych niż 65 lat oraz z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy.
• Sirdulad to lek stosowany w zmniejszeniu spastyczności. Nie należy go jednak podawać przy chorobach wątroby. Tak jak wyżej opisane lek powoduje senność, zawroty i bóle głowy, nudności. Może uszkodzić wątrobę i nerki.
Toksyna botulinowa w walce ze spastycznością
Od niedawna w leczeniu spastyczności podaje się pacjentom tokysne botulinową (jad kiełbasiany). Wstrzykuje się ją w przyczepy mięśni, których spastyczny skurcz chce się zlikwidować. Do zabiegu wykorzystywany jest sterylny preparat. Jego dawka blokuje połączenia nerwowo-mięśniowe i hamuje przechodzenie bodźców z nerwu do mięśnia (w SM są one niewłaściwe i niedopasowane do potrzeb). Prowadzi to do rozluźnienia spastycznego skurczu. Efekt utrzymuje się ok. 3-6 miesięcy. Takie leczenie nie powoduje żadnych skutków ubocznych.
Bóle spastyczne: ćwiczenia fizyczne
W walce ze spastycznością pomagają ćwiczenia fizyczne – należy jednak pamiętać, żeby wykonywać je w zgodzie z własnym ciałem. Pacjentom najczęściej zalecane jest rozciąganie (wykonujemy je codziennie, pozycję rozciągnięcia utrzymujemy przez 60 sekund, jeżeli pojawia się ból, to znaczy, że przyjęta pozycja jest zbyt głęboka), jazda na rowerze (również stacjonarnym) oraz chodzenie z kijkami (tzw. nordic walking). Jeżeli chory ma chęć i siłę może również biegać (ale po konsultacji ze swoim lekarzem prowadzącym) lub pływać.
W spastyczności pomagają również proste czynności takie jak: leżenie z nogami uniesionymi wysoko, unikanie zakładania nogi na nogę i długiego siedzenia w tej samej pozycji, spanie na boku, a także zimne okłady (oczywiście jeżeli nie ma uczucia ciągłego zimna).
