Przewlekłe lub nawracające problemy z trawieniem i towarzyszący temu ból w nadbrzuszu trwający przynajmniej cztery tygodnie to efekt życia w stresie, stosowania złej diety oraz unikania regularnej aktywności fizycznej. Niestrawność, w zależności od diagnostyki, wymaga zmiany trybu życia, opieki farmakologicznej lub nawet leczenia szpitalnego, ponieważ to choroba trudna w leczeniu, wymagająca systematyczności od pacjenta. Jak rozpoznać niestrawność, czym jest ona spowodowana, jakich produktów unikać i jak złagodzić jej objawy domowymi sposobami?
Diagnozowanie niestrawności
Znana pod powszechną nazwą niestrawności dyspepsja jest definiowana jako ból lub dyskomfort w okolicach nadbrzusza lub/z jednoczesnym zaburzeniem poposiłkowym. Nazwa choroby pochodzi z połączenia dwóch greckich słów: „dys” oznaczający zły oraz „peptein” oznaczający trawienie.
Do cech charakterystycznych choroby zalicza się pieczenie, uczucie pełności lub przedwczesne uczucie sytości. Często towarzyszy im wzdęcie brzucha, nudności, uporczywe odbijanie, a także uczucie zalegania pokarmu w żołądku. Do podstawowych objawów alarmujących, wymagających pilnego kontaktu z lekarzem, zalicza się zaburzenia połykania, niewyjaśnioną utratę wagi, częste nudności, niedokrwistość oraz krwawienie z górnego odcinka układu pokarmowego.
Diagnoza niestrawności stawiana jest na podstawie objawów chorobowych, zmian organicznych w górnym odcinku przewodu pokarmowego oraz na podstawie badania endoskopowego. Objawy ze strony górnego odcinka układu pokarmowego mogą stanowić o chorobę refluksowej lub dyspepsji, zaś ze strony dolnego odcinka o zespole jelita drażliwego.
Niestrawność: przyczyny i rodzaje
Do czynników patofizjologicznych zalicza się obecność bakterii Helicobacteri pyroli, bakteriami E. Coli, bakteriami Campylobacter, a także zaburzenia motoryki dwunastnicy żołądka (m.in. nacieki z eonzynifilów w błonie śluzowej żołądka). Do drugiej grupy czynników wywołujących problemy z trawieniem zalicza się działania niepożądane leków NLPZ, kortykosteroidów, bisfosfonianów i teofilini.
Spośród głównych przyczyn niestrawności wskazuje się chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, chorobę refluksową, choroby trzustki oraz choroby refluksowe przełyku. Dyspepsja może być także wywołana innymi chorobami organicznymi: zapaleniem jelita cienkiego, miąższu wątroby, chorób metabolicznych (m.in. cukrzycy) i autoimmunologicznych, stanów zapalnych trzustki, nietolerancją pokarmową, infekcjami pasożytniczymi oraz zaburzeniem gospodarki hormonalnej.
Niestrawność często spowodowana jest nadmiernym spożywaniem alkoholu oraz paleniem tytoniu. Do najczęstszych zmian organicznych zalicza się nadżerkowe zapalenie przełyku oraz wrzód trawienny. Niestrawność spowodowana obecnością choroby określa się jako dyspepsję organiczną.
Zaburzenia czynnościowe bez zmian strukturalnych i biochemicznych określa się mianem dyspepsji czynnościowej – ten rodzaj niestrawności stanowi 60% wszystkich przypadków. Dzieli się ją na zespól dyskomfortu poposiłkowego (uczucie sytości i pełności) oraz zespół bólu i pieczenia w nadbrzuszu.
Ostatni rodzaj niestrawności określany jest mianem dyspepsji niezdiagnozowanej, która dotyczy pacjentów pierwszy raz zgłaszających się do lekarza.
Leczenie niestrawności
W przypadku zdiagnozowanej niestrawności z nieobecnymi zmianami endoskopowymi (dyspepsja czynnościowa) wdraża się leczenie dwojakie:
- bóle w nadbrzuszu eliminuje się podając leki antysekrecyjne,
- zaś objawy poposiłkowe zwalcza lekami prokinetycznymi.
Dodatkowo często zaleca się przyjmowanie leków rozluźniających dno żołądka, np. lek na bazie wyciągu z dziewięciu ziół. Badanie przeprowadzone przez lekarzy z Australii i Niemiec wykazały, że lek zwiększa objętość promaksymalnej części żołądka, nasila czynności motoryczne oraz zwalnia żołądek z opróżniania płynów.
Leki na bazie ziół rekomendowane są w przypadku leczenia niestrawności u dzieci i w zespole jelita nadwrażliwego (na podstawie: Dyspepsja — co nowego na Kongresie Digestive Disease Week w Chicago w 2011 roku?). Pomocne jest zażywanie leków neutralizujących kwas żołądkowy, np. takie działanie wykazuje połączenie węglanu wapnia i węglanu magnezu.
Spośród domowych sposobów na niestrawność, zgagę i ból brzucha warto wymienić regularne picie ziół poprawiających trawienie: korzenia cykorii, arcydzięgla, owoc kminku, ziele piołunu, korzeń goryczki, ziele krwawnika, mięta pieprzowa, owoc kolendry, rumianek oraz ziele dziurawca to najczęściej rekomendowane zioła na niestrawność.
Dieta w niestrawności nie jest leczeniem przyczynowym, niemniej wspomaga leczenie farmakologiczne i łagodzi objawy choroby. O tym, czego unikać w diecie u osób zmagających się z niestrawnością można przeczytać na stronie: Niestrawność – poradnik na stronie rennie.pl. Jadłospis u osób z dyspepsją powinien być lekkostrawny, bogaty w produkty wspomagające trawienie, np. ocet jabłkowy, imbir, koper włoski, natkę pietruszki.
Posiłki powinny bazować na świeżych warzywach, być gotowane lub pieczone. Leczenie niestrawności obejmuje kulturę spożywania posiłków: powoli, bez pośpiechu, przeżuwając każdy kęs. Wskazane jest spożywanie 4-5 posiłków dziennie o letniej temperaturze pokarmu.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Źródła medyczne:
- https://centrumfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2017/09/of-niestrawnosc.pdf
- http://www.rennie.pl/pl/niestrawnosc/
- Dorota Waśko-Czopnik, Dyspepsja czynnościowa, dostęp online: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/969/original/Strony_od_MpD_2011_04-12.pdf?1468242586
- Witold Bartnik, Dyspepsja — co nowego na Kongresie Digestive Disease Week w Chicago w 2011 roku?, dostęp online: https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/download/29271/24023
- Zasady postępowania w dyspepsji, chorobie wrzodowej i infekcji Helicobacter pyroli – Wytyczne Kolegiów Lekarzy Rodzinnych w Polsce, dostęp online: https://klrwp.pl/pobierz-plik/86
