Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych i mózgu i to choroba dotykająca ośrodkowego układu nerwowego. Wywołują ją wirusy należące do grupy Flaviviridae. Inkubacja schorzenia pochłania najczęściej okres w granicach 7 do 14 dni. Po tym czasie zauważane są pierwsze objawy u dziecka. Chory zaczyna uskarżać się na zawroty głowy, pojawiają się nudności oraz wymioty. Podstawą profilaktyki jest unikanie ukąszeń kleszczy, zarówno poprzez odzież, stosowanie repelentów. Ważne jest również mechaniczne usuwanie kleszczy, dostępne są szczepienia, jednak specjaliści odradzają stosowanie surowicy odpornościowej.
Przyczyny i przebieg choroby
Do zarażenia odkleszczowym zapaleniem mózgu dochodzi, na skutek ukąszenia kleszcza będącego nosicielem groźnego wirusa. Wyróżniamy dwie odmiany schorzenia. Pierwsza z nich to europejska, którą wyróżnia łagodniejszy przebieg, druga zaś to dalekowschodnia, która przebiega zdecydowanie ciężej.
Na samym początku dochodzi do silnego namnażania się wirusów w obrębie tkanek skórnych oraz znajdujących się w bliskiej odległości od ukąszenia węzłach chłonnych. W kolejnym etapie przedostają się do krwioobiegu. Jest to okres, kiedy eksponowane są tzw. objawy zwiastunowe, co oznacza, że wraz z krwią wirus zdołał zainfekować różne części organizmu. Przez co może znacząco pogorszyć się samopoczucie dziecka. Na tym etapie organizmy niektórych pacjentów potrafią samodzielnie zwalczyć wirus i pozbyć się go z ustroju.
U innych dzieci rozpoczyna się proces wtórnej wiremii, w jej przebiegu dochodzi o zakażenia w obrębie komórek śródbłonkowych w naczyniach mózgowych, a następnie komórek nerwowych mózgu. Konsekwencją jest pojawienie się objawów zachorowania na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz jeśli infekcja wirusowa nadal się rozprzestrzenia objawów zapalenia mózgu.
Odkleszczowe zapalenie mózgu objawy
Po okresie inkubacji, który przeważnie pochłania od 7 do 14 dni choroba wchodzi w fazę tzw. objawów zwiastunowych. W tym okresie ujawniające się symptomy mogą przypominać zwykłą grypę lub typową infekcję górnych dróg oddechowych, przez co często nawet nie odwiedzamy z dzieckiem lekarza. W tym czasie zwykle nie dochodzi do rozpoznania choroby. Faza zwiastunowa trwa około tygodnia, w tym czasie pojawiają się następujące objawy:
- Znaczące pogorszenie samopoczucia,
- Narastające osłabienie,
- Bóle karku,
- Bóle głowy,
- Bóle mięśniowe w obrębie kończyn,
- Bolesność gałek ocznych, które odczuwane jest jako ucisk zlokalizowany poza samą gałką,
- Bóle brzucha,
- Nudności,
- Wymioty,
- Biegunki,
- Podwyższona temperatura ciała, jednak nie przekracza 38 stopni.
Powyższe objawy po upływie zaledwie jednego tygodnia samoistnie ustępują. Wówczas choroba przechodzi w stan utajenia, który trwa również około jednego tygodnia. Po tym czasie przeszło połowa dzieci na odkleszczowe zapalenie mózgu, całkowicie zdrowieje i z uwagi na to iż objawy nie były w żaden sposób wyróżniające, nigdy nie zostaje zdiagnozowana. Natomiast u pozostały pacjentów dochodzi do wystąpienia fazy objawowej, która najpowszechniej przebiega jako zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Dominują następujące objawy:
- Silny ból głowy, któremu towarzyszy sztywność karku,
- Występowanie innych objawów oponowych,
- Gorączka, która sięga 40 stopni,
- Nudności,
- Wymioty,
- Zawroty głowy.
Objawy zapalenia mózgu, pojawiają się jeśli choroba przybierze cięższy przebieg:
- Objawy uszkodzenia struktur mózgowia,
- Zaburzenia świadomości,
- Zaburzenia orientacji,
- Zaburzenia pamięci,
- Zaburzenia koncentracji,
- Drżenia kończyn,
- Oczopląs,
- Porażenie nerwów czaszkowych, które skutkują zaburzeniami połykania oraz mowy,
- Drgawki,
- Afazja,
- Niedowład połowiczy,
- Pojawiająca się w ciężkich przypadkach narastająca senność może przemienić się w śpiączkę, dodatkowo możliwe jest wystąpienie zaburzeń oddychania oraz krążenia, które mogą skutkować nagłą śmiercią chorego.
Sporadycznie diagnozowana jest trzecia forma schorzenia w fazie objawowej, którą jest zapalenie rdzenia kręgowego, wówczas rozpoznawane są objawy:
- Zaburzenia czucia,
- Szybko postępujące niedowłady kończyn,
- Jeśli zdiagnozowana zostanie ta odmiana zachodzi konieczność wielomiesięcznej hospitalizacji osoby chorej, która w większości przypadków wymaga łączenia z rehabilitacją.
Faza objawowa odkleszczowego zapalenia mózgu u dzieci, niezależnie od swojej formy pochłania zwykle około 2 tygodni. W nieco cięższych przypadkach może trwać nawet 2 miesiące. Niekiedy dochodzi do rozwoju groźnych powikłań, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie przez wiele miesięcy.
Diagnoza
Gdy trwa faza objawowa schorzenia postawienie trafnego rozpoznania jest rzeczą niemożliwą. Wynika to z faktu, iż objawy są silnie niespecyficzne, przypominają zwykłą grypę lub infekcję. U dzieci nie ma również odchyleń w podstawowych badaniach laboratoryjnych. Dopiero w fazie objawowej możliwe jest stwierdzenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu. Wykonanie badań krwi powala na ustalenie skąd wzięła się choroba, gdyż w surowicy krwi wykrywane są przeciwciała ukierunkowane na wirusa.
Punkcja lędźwiowa pozwala na uzyskanie płynu mózgowo-rdzeniowego w celu przeprowadzenia badania. Jeśli, u chorego występuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych to w badaniu ukaże się wysoki poziom komórek, przede wszystkim jednojądrzastych. Dodatkowo w materiale również wykrywane są przeciwciała ukierunkowane na wirusa, co potwierdza rozpoznanie.
Pojawienie się jakichkolwiek objawów odkleszczowego zapalenia mózgu u dzieci wymaga podjęcia hospitalizacji, dokładnej diagnostyki i stałej obserwacji. Schorzenie może być bardzo niebezpieczne dla zdrowia i życia.
Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych leczenie
Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych to choroba o podłożu wirusowym. Nie znamy obecnie skutecznych leków, które pozwoliłyby na ich zwalczenie, nie istnieje więc możliwość leczenia przyczynowego. Dziecko leczy się objawowo poprzez uzupełnianie niedoborów wodno-elektrolitowych, podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych oraz preparatów, które wpływają na zmniejszenie obrzęku mózgu, co sprawia, że znacząco spada ryzyko rozwoju powikłań. W czasie leczenia fazy objawowej choroby dziecko powinno przebywać w szpitalu.
Czy odkleszczowe zapalenie mózgu jest uleczalne?
Na terenach europejskich śmiertelność wywołana tym schorzeniem nie przekracza 1%. Jeśli dochodzi do rozwoju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych to rokowania są bardzo pozytywne, gdyż najczęściej przebiega ono bez powikłań i ma bardzo dobre prognozy. W przypadku gdy występuje zapalenie mózgu bądź zapalenie rdzenia kręgowego rokowania są gorsze. Jeśli doszło do upośledzenia koncentracji i pamięci, zaburzeń czucia czy niedowładów to mogą one utrzymywać się wiele miesięcy i często wymagają rehabilitacji. W przypadku niedowładów i porażeń mogą wystąpić zaniki mięśni.
Po leczeniu
W przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych konieczne będzie ograniczenie wysiłku fizycznego przez kilka tygodni po chorobie. Powrót do zdrowia po zapaleniu mózgu lub zapaleniu rdzenia kręgowego może wymagać prowadzenie rehabilitacji i rekonwalescencji przez wiele miesięcy.
Czytaj więcej: Kleszczowe zapalenie mózgu – jedyną metodą ochrony jest szczepienie
