Autyzm określa się jako objawy wycofania. Chory unika kontaktu ze światem zewnętrznym – zarówno z otoczeniem, jak i z ludźmi. Medycyna określa go jako zaburzenie rozwojowe, czyli takie, które pojawia się u rozwijającego się dziecka w początkowych etapach rozwoju. Autyzm ma charakter neurologiczny, dotyczy mózgu i może mieć związek z uwarunkowaniami genetycznymi.
Zaburzenie po raz pierwszy daje o sobie znać już we wczesnym dzieciństwie i trwa do końca życia. Dziecko z autyzmem nie bawi się z rówieśnikami, nie reaguje na polecenia, jakie są mu wydawane przez dorosłych, wykazuje duże problemy z wyrażeniem zarówno emocji, jak i porozumiewaniem się – poprzez mowę i gesty. Dziecko autystyczne w wielu przypadkach odbierane jest w społeczeństwie jako dziwne. Wynika to z niezrozumienia istoty zaburzenia. Autyzm ma liczne odmiany i niekiedy podejrzewa się go również u dzieci, które zwyczajnie nieco wolniej się rozwijają.
Jakie są przyczyny autyzmu u dzieci?
Współczesna medycyna nieustannie bada i zgłębia zagadnienie autyzmu. Udało nam się już określić liczne czynniki, które zwiększają zagrożenie rozwoju tego zaburzenia u dziecka. Jednak nadal nie została poznana bezpośrednia przyczyna jego powstawania.
Najpowszechniej wymieniane są czynniki genetyczne oraz środowiskowe, jako odpowiedzialne za autyzm. Można więc stwierdzić, że zaburzenie to występuje u dziecka już w chwili urodzenia. Jednak nie dysponujemy możliwością jego zdiagnozowania w tak wczesnym wieku. Wraz z upływem czasu i wzrostem dziecka problem staje się coraz wyraźniejszy.
Przeprowadzano m.in. badania autystycznych pacjentów, które uwidoczniły występowanie odchyleń w kilku rejonach mózgu. Kolejne badania wskazują na następny element układanki, gdyż wykazały, że w tym zaburzeniu występuje nieprawidłowy poziom serotoniny oraz innych neuroprzekaźników w mózgu.
Epidemiologia
Według oceny specjalistów około 1% populacji cierpi na zaburzenia zaliczane do spektrum autyzmu.
Objawy autyzmu u dzieci
U dzieci autystycznych dochodzi przede wszystkim do znaczących nieprawidłowości w rozwoju mowy, kontaktów społecznych oraz komunikacji z otoczeniem.
1. Nieprawidłowości w rozwoju mowy — w wielu przypadkach jest to pierwsza rzecz, jaką rodzice zauważają u swojej pociechy. Można spotkać się z opisami, że dziecko początkowo prawidłowo uczyło się sylab oraz początków różnych słów, jednak z czasem jakby je zapominało, co prowadziło do znaczącego opóźnienia rozwoju mowy w stosunku do zdrowych rówieśników.
Dość częste w autyzmie, jest tworzenie przez dziecko własnego języka, którego używa jednak jedynie podczas zabaw i nie służy on do komunikowania się z otoczeniem.
Gdy dziecko potrafi wypowiadać słowa, nie stosuje ich w celu komunikowania się. Jest często w stanie bezbłędnie powtarzać całe zdania, wiersze czy fragmenty bajek, reklam jednak nie mają one najmniejszego związku z sytuacją.
Z czasem przychodzi zrozumienie i nauczenie się wykorzystywania słów i mowy w celu komunikowania się z innymi ludźmi. Jednak i tu pojawia się pewna przeszkoda, gdyż pacjenci autystyczni, odbierają wówczas wszystkie wypowiadane do nich zdania i słowa w sposób bardzo dosłowny, nie interpretują gestów, intencji, ironii, nie rozumieją metafor.
2. Sztywność zachowania — w ten sposób określa się fakt, że dzieci i osoby autystyczne wyrażają niechęć, nietolerancję czy strach przed jakimikolwiek zmianami. Oznacza to, że np. trasa do przedszkola czy szkoły powinna być zawsze taka sama, gdyż zmiana wiąże się z utratą poczucia bezpieczeństwa, każdego dnia należy przestrzegać ustalonego porządku dnia, gdyż inna sytuacja może prowadzić do problemów. Bardzo kłopotliwa może się również okazać konieczność przeprowadzki.
3. Trudność lub nawet niemożność używania i odczytywania gestów oraz emocji na twarzach innych osób. Jednocześnie mimika twarzy dziecka autystycznego jest bardzo ograniczona, najczęściej obserwuje się poważną minę, mimo że potrafią one okazywać emocje takie jak: lęk, radość czy smutek.
4. Stereotypy ruchowe – określenie to dotyczy rodzaju zachowania dziecka z autyzmem, które w sposób niezamierzony porusza się w konkretny powtarzalny sposób.
5. Dziecko autystyczne nie bawi się z rówieśnikami, stoi z boku, najczęściej decyduje się na samotne spędzanie czasu.
6. Zaobserwowanie jakichkolwiek emocji i dziecka autystycznego jest bardzo trudne. Najczęściej nie pojawiają się one na jego twarzy. Uśmiech jest zjawiskiem raczej sporadycznym.
7. Ludzie zdają się je wcale nie interesować, chętnie zajmuje się przedmiotami, nawet zdaje się nawiązywać z nimi rodzaj kontaktu.
8. Dzieci autystyczne bardzo często cechuje nadmierna impulsywność, są też nadpobudliwe, a nawet krzykliwe.
9. Wyróżniające jest, że nawet gdy stoimy obok i próbujemy nawiązać rozmowę, dziecko z autyzmem nie nawiązuje kontaktu wzrokowego.
10. Często pojawiają się ataki agresji, bez wyjaśnionego powodu.
11. Jeśli wołamy je po imieniu, najczęściej na nie, nie reaguje.
12. Obraca się, kiwa, w jednym miejscu bez ustanku.
13. Bawiąc się, wprowadza przedmioty w jednostajny ruch obrotowy.
14. Wiele dzieci z autyzmem nie mówi, lub mówi niewiele. Powszechne jest również, że słowa które wypowiadają nie mają żadnego logicznego znaczenia.
15. Jeśli istnieje możliwość podjęcia rozmowy, to zawsze jest ona prowadzona tylko na jeden temat.
16. Wykazuje problemy w kontaktach z innymi ludźmi.
17. Zdarza się, że nie reaguje na ból, sprawia wrażenie jakby go nie odczuwało.
18. Nie obserwuje się u takich dzieci odruchów o spontanicznym charakterze.
19. Większość dzieci z autyzmem jest nadwrażliwa lub niedowrażliwa na bodźce dźwiękowe oraz na dotyk.
20. Chodzi spokojnie, nie biega i nie podskakuje idąc na spacer, jak zdrowe dziecko.
Jeśli mamy do czynienia z typowymi odmianami autyzmu to najczęściej do pojawienia się pierwszych objawów zaburzenia dochodzi już przed ukończeniem przez dziecko 3 lat. Rodzice zgłaszają lekarzowi nieprawidłowości, zastanawiają się, czy z ich dzieckiem wszystko w porządku. Często dostrzegają nietypowe zachowania już u niemowlaka. Można usłyszeć, że dziecko jest niezwykle spokojne i grzeczne, absolutnie nie reaguje na hałas i nie koncentruje wzroku na wchodzących osobach. Najczęściej również w chwili, gdy bierze się je na ręce, zdaje się całkowicie sztywnieć, może również przez długie godziny patrzeć w jeden punkt. Nie występuje także gaworzenie i nie dochodzi do rozwijania mowy.
Znane są przypadki, że dziecko od chwili urodzenia rozwija się prawidłowo i w pewnym momencie w sposób nagły dochodzi do pojawienia się objawów zaburzenia.
Jak wygląda diagnozowanie autyzmu u dzieci?
Rodzicom, którzy podejrzewają u swojego dziecka wystąpienie zaburzeń zaliczanych do spektrum autyzmu, zaleca się przeprowadzenie w domu specjalnego testu, noszącego nazwę M-CHAT. Opracowano go dla rodziców dzieci w wieku 18-30 miesięcy, ale sprawdzi się również u starszych. Odpowiadamy w nim na pytania, z których każde oznaczone jest odpowiednią ilością punktów. W sytuacji, gdy jego wynik wskazuje na możliwość występowania autyzmu, koniecznością jest udanie się do lekarza.
Autyzm jest złożoną i skomplikowaną jednostką chorobową. Postawienie diagnozy przez jednego lekarza jest niemal niemożliwe. U pediatry na podstawie objawów możemy jedynie usłyszeć sugestię schorzenia. Rozpoznanie powinno być postawione przez zespół specjalistów, w tym psychiatrę dziecięcego, psychologa oraz logopedę.
Najlepiej udać się do specjalnej poradni dla dzieci z autyzmem, gdzie takie zespoły lekarzy działają, lub do specjalistycznej poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. W takich miejscach możemy liczyć na profesjonalną pomoc i pokierowanie.
Aby możliwe było stwierdzenie autyzmu, konieczne jest dokładne zebranie wszelkich informacji na temat dziecka oraz jego obserwowanie przez dłuższy okres. Nie istnieją żadne badania, które mogłyby potwierdzić autyzm, wykonuje się jednak często tzw. badania dodatkowe.
Leczenie
Autyzm to nie choroba, a zaburzenie, w przypadku którego nie mówimy o leczeniu, a o intensywnej terapii. Musi przebiegać ona długotrwale, przez wiele lat, systematycznie. Jej prowadzeniem zajmuje się cały zespół specjalistów: pedagog, psycholog, logopeda oraz terapeuta ruchowy. Na samym początku konieczne jest dokładne rozplanowanie planu terapeutycznego, który będzie oparty na konkretnej metodzie i zostanie właściwie dopasowany do potrzeb konkretnego dziecka.
Specyfika zaburzeń autystycznych sprawia, że wszelkie formy terapeutyczne odbywają się indywidualnie lub w małych grupach.
Do dzisiaj nie znaleziono i nie udowodniono, że stosowanie jakichkolwiek leków mogłoby wspierać wyleczenie autyzmu. Podobnie jest z dietą. Jednak często dopasowanie jadłospisu i środków farmakologicznych jest wskazane dla leczenia schorzeń, które towarzyszą autyzmowi.
Zobacz także: Leczenie autyzmu – terapia w zaburzeniu rozwojowym
Autyzm u dzieci – rokowania
Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym. Oznacza to, że dziecko i jego dolegliwości ulegają nieustannym zmianom, wraz z wiekiem. Z czasem pojawiają się nowe umiejętności, większość z nich nauczy się również komunikować z otoczeniem.
Zgromadzone obecnie dane pozwalają na stwierdzenie, że około 20% dzieci z autyzmem, prawidłowo i normalnie funkcjonuje w dorosłym życiu. Rozpoznanie i rokowanie ulega zmianie, jeśli pojawiają się współistniejące dolegliwości takie jak padaczka czy niepełnosprawność intelektualna, co jest dość powszechne.
W większości przypadków autyzm jest chorobą nieuleczalną. Pomimo regularnie prowadzonej terapii, nawet jeśli dziecko uczy się normalnie funkcjonować, pewne symptomy mogą pozostawać. Mimo wszystko warto obserwować dzieci, gdyż jeśli terapia zostanie odpowiednio wcześnie wprowadzona, to dziecko może zdecydowanie więcej osiągnąć i lepiej radzić sobie w życiu społecznym. A dodatkowo jego najbliżsi uzyskają odpowiednie wsparcie.
Czytaj również: Autyzm atypowy – jak się objawia, czym różni się od autyzmu dziecięcego, leczenie
