Zapalenie wyrostka robaczkowego – występuje także u dzieci! Kiedy reagować?

Wyrostek robaczkowy zbudowany jest z tkanki limfatycznej, umiejscowiony jest w prawym, górnym kwadrancie brzucha, zwykle nad prawym talerzem biodrowym. To wąski i podłużny twór, który stanowi odgałęzienie kątnicy, czyli początkowego odcinka jelita grubego. Jest to szczątkowy odpowiednik jelita ślepego u zwierząt przeżuwaczy. U nich ten element anatomiczny pozwala na trawienie celulozy pochodzącej z roślinnego pokarmu. Z tego właśnie wynika dawna nazwa – ślepa kiszka. Nie znamy funkcji wyrostka robaczkowego u ludzi, u osób którym go usunięto, nie zaobserwowano żadnych niekorzystnych objawów.

Jakie są przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

Mniej więcej 80% przypadków zapalenia wyrostka robaczkowego pozostaje o nieznanej etiologii. Nie mamy możliwości poznania dokładnej przyczyny. Istnieją jednak pewne teorie związane z rozwojem tego stanu zapalnego.

Zgodnie z założeniem, z którym zgadza się większość lekarzy, wystąpienie infekcji wirusowej prowadzi do przejściowego obrzęku tkanek w obrębie wyrostka. Wywołuje to zablokowanie światła ślepej kiszki, wewnątrz której znajdują się bakterie będące naturalnym elementem flory przewodu pokarmowego, w konsekwencji zaczynają się mnożyć.

W wyrostku produkowany jest śluz, który w tym całym procesie może zostać przeniesiony do kątnicy, a to powoduje znaczące zwiększenie ciśnienia we wnętrzu tego szczątkowego narządu. Zarówno dopływ, jak i odpływ krwi zostają utrudnione, dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej wyrostka, czyli swoistej bariery, chroniącej przed przedostawaniem się bakterii do tkanek.

W kolejnym etapie bakterie przemieszczają się do ściany wyrostka, pojawia się stan zapalny, który wywołuje zapalenie naczyń krwionośnych. Dochodzi do martwicy ściany wyrostka i istnieje ryzyko jej przedziurawienia, czyli perforacji. W ten sposób wylewa się ropna zawartość wyrostka do jamy brzusznej i do pojawia się zapalenie otrzewnej.

Istnieją również inne przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci, mowa o tych lepiej poznanych, które jesteśmy w stanie rozpoznać. U około 10% pacjentów powodem jest zatkanie ujścia wyrostka poprzez twardy kawałek stolca, jest to tzw. kamień kałowy. Z kolei od 6 do 11% przypadków ma związek z chorobą pasożytniczą – owsicą, tak powszechną u dzieci. Mają one przyczyniać się do zatkania ujścia wyrostka robaczkowego.

Powszechność występowania zapalenia wyrostka robaczkowego

Schorzenie jest zdecydowanie najczęstsze u młodych osób dorosłych, pojawia się najpowszechniej w drugiej oraz trzeciej dekadzie życia. U osób starszych, noworodków oraz niemowląt zapalenie wyrostka robaczkowego diagnozowane jest bardzo rzadko. U dzieci może występować, jednak nie jest bardzo częste. Szacunkowe dane wskazują, że w swoim życiu zachoruje na nie co najmniej 7 do 10% populacji.

Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci objawy

Za najważniejszy objaw uznaje się ból brzucha – jest nieprzerwany, tępy, rozpoczyna się w okolicy pępka i stopniowo przemieszcza się do prawego talerza biodrowego. W tym miejscu staje się ostry i o umiejscowionym charakterze. Nasilenie tego objawu ma miejsce równomiernie z każdym ruchem. U młodszych dzieci widoczne jest, że zaczynają stronić od zabawy, niechętnie się ruszają, zaś w czasie chodzenia ochraniają prawą stronę ciała.

U dzieci dość częstym i wyróżniającym objawem jest niemal całkowity zanik apetytu, nie chcą jeść nawet ulubionych dań. W początkach choroby może dochodzić do wymiotów, jednak są one raczej epizodyczne. Najpierw dziecko zwraca jedynie treść pokarmową, jednak postępująca choroba może spowodować, że wystąpią wymioty w kolorze zielonym z dodatkiem żółci. Taki objaw powinien skłaniać rodziców do natychmiastowej konsultacji z chirurgiem.

W ostrych stanach zapalnych wyrostka robaczkowego u dzieci możliwe jest pojawienie się stanu podgorączkowego lub lekkiej gorączki, najczęściej nie przekracza ona 38,5 stopnia.

Badanie przedmiotowe dziecka, które ma zapalenie wyrostka robaczkowego, skutkuje stwierdzeniem podwyższenia temperatury ciała, przyspieszenia akcji serca oraz odwodnienia. Lekarz zwykle zauważa również większą tkliwość brzucha, w czasie ucisku pojawia się ból, zlokalizowany jest on w prawej stronie podbrzusza. Dodatkowo mięśnie w prawej części brzucha są zdecydowanie silniej napięte. Ból jest najbardziej wyróżniającym objawem zapalenia wyrostka robaczkowego. Dzieci często zgłaszają, że jest silniejszy gdy kaszlą lub np. gdy lekarz opukuje prawą część brzucha.

Nietypową grupą pacjentów są dzieci, które nie ukończyły 5 roku życia. Przebieg zapalenia wyrostka robaczkowego jest u nich niejednoznaczny i najczęściej początkowo leczone są w związku z infekcją wirusową przewodu pokarmowego, z uwagi na biegunki oraz wymioty. Skutkuje to tym, że zdecydowanie później trafiają do chirurga i wdrażane jest odpowiednie leczenie. Wiąże się do z większym ryzykiem powikłań, w tym perforacją wyrostka i zapaleniem otrzewnej.

Czytaj więcej: Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci

Co robić, gdy podejrzewamy zapalenie wyrostka robaczkowego u dziecka?

Pojawienie się charakterystycznego bólu brzucha i innych dodatkowych objawów, które mogą sugerować zapalenie wyrostka robaczkowego, powinny skłonić nas do natychmiastowej wizyty u lekarza, można udać się bezpośrednio na SOR.

Nie podajemy dziecku żadnych leków, zanim obejrzy je lekarz. Antybiotyki mogą bowiem zmieniać obraz choroby, a leki o działaniu przeciwbólowym utrudniać i opóźniać postawienie diagnozy. Przed udaniem się do lekarza nie powinno się również podawać dziecku jedzenia, z uwagi na fakt, iż jeśli specjalista stwierdzi, że operacja stanowi konieczność, to dziecko powinno być na czczo.

Rozpoznanie

Bardzo często podstawą postawienia diagnozy zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci jest przeprowadzenie dokładnego wywiadu z nim lub z rodzicami, oraz skrupulatne badanie fizykalne, niekiedy kilkukrotne przez jedną osobę, dla potwierdzenia obecności stanu zapalnego. Zwykle nie ordynuje się dodatkowych testów diagnostycznych, a stwierdzenie choroby poprzez wywiad oraz badanie przedmiotowe stanowi podstawę do rozpoczęcia leczenia.

Jeśli rozpoznanie pozostawia jakiekolwiek wątpliwości, najczęściej przeprowadzana jest aktywna obserwacja chorego w szpitalu. Na oddziale dziecko pozostaje na czczo, otrzymuje nawadnianie w postaci kroplówki. Pełne objawy ostrego zapalenia wyrostka rozwijają się najczęściej przez 2-3 dni. Wiele placówek medycznych stosuje łagodne leki o działaniu przeciwbólowym, np. podaje dożylnie paracetamol, uznając za prawdziwą zasadę, że jeśli ból brzucha przechodzi po paracetamolu, to nie jest to zapalenie wyrostka robaczkowego. Niektórzy chirurdzy całkowicie rezygnują z podawania leków przeciwbólowych, gdyż uważają, że wówczas mogą wcześniej rozpoznać chorobę i rozpocząć właściwe leczenie.

Badania laboratoryjne oraz obrazowe traktowane są raczej jako wsparcie w diagnostyce, nie są one w pełni miarodajne dla tej jednostki chorobowej. Przeprowadza się zwykle morfologię krwi obwodowej oraz badanie CRP. Mogą wskazać obecność stanu zapalnego w organizmie lub go wykluczyć, jednak może się zdarzyć, że u osoby z rozwiniętym zapaleniem wyrostka robaczkowego te parametry pozostaną w normie, jak również mogą być podwyższone u zdrowej osoby. W sposób rutynowy wykonuje się również badanie ogólne moczu, aby wykluczyć zakażenie dróg moczowych, które może dawać podobne objawy.

Pośród badań objawowych w pierwszej kolejności wykonuje się USG jamy brzusznej. Jego celem jest wykluczenie innych schorzeń, w znajdujących się w tym rejonie narządach. Czasami możliwe jest znalezienie wyrostka i dokonanie jego oceny. Jeśli jednak nie zostanie wykryty, nie świadczy to o braku stanu zapalnego. Podobnie, jeśli w badaniu zaobserwujemy twór przypominający wyrostek i zachodzący w nim stan zapalny, a nie występują objawy ze strony brzucha, to lekarz nie ma podstaw do wdrożenia leczenia operacyjnego.

W sytuacji, gdy postawienie diagnozy napotyka na silne wątpliwości, można również wykonać tomografię komputerową z kontrastem. Badanie to wykazuje wysoki poziom skuteczności w kwestii diagnozowania ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Konieczne jest jednak podkreślenie, że wykonanie TK wiąże się z bardzo silnym, jednorazowym napromieniowaniem, co nie jest obojętne dla rozwijającego się organizmu, dlatego przeprowadza się ją naprawdę w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach.

Można spotkać się z przypadkami, gdy chirurg na podstawie nie do końca jasnych objawów podejmie decyzję o zastosowaniu leczenia operacyjnego i w konsekwencji usunie zdrowy wyrostek. Nie jest to uznawane za błąd, uważa się bowiem, że lepszym rozwiązaniem jest pozbycie się zdrowego wyrostka niżeli opóźnienie lub zaniechanie podjęcia terapii przy ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego, co grozi rozwojem powikłań.

Leczenie

Podstawową metodą leczenia zapalenia wyrostka robaczkowego jest operacyjne usunięcie tego szczątkowego narządu. Procedura wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Opiera się na wykonaniu nacięcia po prawej stronie podbrzusza, jednak może zostać również wykonana laparoskopowo, czyli z zastosowaniem specjalnej aparatury, którą wprowadza się do brzucha przez małe nacięcia, zabieg pozostaje kontrolowany dzięki specjalnej wprowadzanej kamerze.

Po operacji, w zależności od tego, jak silny występował stan zapalny, wprowadzana jest antybiotykoterapia. W niektórych przypadkach podaje się jedynie jedną dawkę antybiotyku, jednak niekiedy konieczne jest jego regularne stosowanie przez 5 dni lub nawet dłużej.

Czytaj również: Przepuklina pachwinowa u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, czy może zagrażać życiu?