Zaćma wrodzona to bardzo poważna wada wzroku, która może nieść za sobą szereg nieodwracalnych konsekwencji. Jeśli nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie, to może dojść nawet do stopniowego zaniku gałki ocznej, towarzyszącego zeza, niedowidzenia czy oczopląsu. Co wiemy o tej chorobie? Co ją powoduje i jak się objawia?
Przyczyny zaćmy wrodzonej
Nie mamy obecnie pełnej wiedzy dotyczącej przyczyn powstawania zaćmy wrodzonej. Znane są liczne hipotezy i założenia. Za czynnik wysoce prawdopodobny uznaje się przyjmowanie niektórych grup leków przez kobietę w okresie ciąży, m.in. sulfonamidów czy kortykosteroidów. Oprócz tego mówi się o możliwym wpływie cukrzycy ciążowej oraz innych chorób rodzicielki.
Kolejną możliwą przyczyną rozwoju zaćmy wrodzonej jest wystąpienie zakażenia wewnątrzmacicznego, różyczki oraz innych schorzeń, wyróżniających się ostrym przebiegiem i mogących wpływać na rozwój dziecka, w trakcie pierwszego trymestru ciąży.
Ryzyko zachowania zwiększa się również w przypadku wystąpienia aberracji chromosomowej – zespół Downa (60% chorych), trisomia 13,18 i delecja krótkiego ramienia chromosomu 5.
Badania potwierdziły, że istotny wpływ ma również genetyka, gdyż około 30% przypadków zaćmy wrodzonej jest dziedziczna.
Oprócz tego rozwojowi zaćmy wrodzonej sprzyjają następujące schorzenia gałki ocznej: małoocze, przetrwałe hiperplastyczne ciało szkliste, urazy, brak tęczówki, retinopatia wcześniaków, siatkówczak, odwarstwienie siatkówki, zapalenia w obrębie błony naczyniowej.
Rodzaje zaćmy wrodzonej
- Zaćma całkowita – zachodzi brak możliwości prawidłowego widzenia plamkowego, w konsekwencji u noworodka nie dochodzi do rozwoju umiejętności widzenia. Pojawia się zjawisko wtórnego niedowidzenia (amblyopia). Jeśli wada obejmuje obydwoje oczu, to dodatkowo dochodzi do rozwinięcia się oczopląsu oraz zeza.
- Zaćma warstwowa, okołojądrowa – statystycznie jest najczęściej diagnozowaną formą zaćmy wrodzonej. Do jej rozwinięcia się dochodzi w warstwie położonej obwodowo pod względem jądra zarodkowego. W takiej sytuacji pojawia się jedynie do częściowe upośledzenie widzenia.
- Zaćma jądrowa,
- Zaćma biegunowa,
- Zaćma torebkowa przednia oraz tylna,
- Zaćma błoniasta.
Jak objawia się zaćma wrodzona?
Jeśli u dziecka doszło do rozwoju zaćmy wrodzonej całkowitej, to głównym zauważalnym objawem będzie leukokoria, czyli całkowicie biała źrenica. Kolejny objaw pozwala stwierdzić, że niemowlę niedowidzi, to tzw. odruch palcowo-oczny Franceschettiego. Dziecko w jego wyniku uciska oczy – kciukami lub piąstkami obu dłoni.
Oprócz tego można zaobserwować, że źrenice malucha nie reagują na światło, a dziecko nie wykazuje zainteresowania przedmiotami, jakie mu pokazujemy.
Rozpoznanie częściowej zaćmy u dziecka możliwe jest dopiero w wieku kilku lat. Najczęściej w chwili, gdy prowadzi do upośledzenia widzenia w takim stopniu, że zostaje wychwycona przez nauczycieli lub rodziców.
Leczenie zaćmy
W sytuacji, gdy u dziecka zdiagnozowana zostaje zaćma całkowita, to najlepszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie operacji już w pierwszych tygodniach życia. Jednakowo sytuacja wygląda przy zaćmie zajmującej jedno, jak i dwoje oczu.
Duża część klinicystów decyduje się na przeprowadzenie laserowej korekcji wad wzroku, czyli na zabieg usunięcia zaćmy oraz wszczepienia soczewki wewnątrzgałkowej (IOL). Stosowanie tej metody u noworodków jest dość kontrowersyjne, z uwagi na możliwość rozwoju licznych powikłań. Statystyki wskazują, że ta grupa pacjentów zdecydowanie częściej poddawana jest wtórnym operacjom.
Oprócz tego niektórzy specjaliści wskazują, że u rosnącego dziecka występują duże zmiany refrakcji, a ich poziom wyróżnia się dużą rozbieżnością u poszczególnych pacjentów.
Gałka oczna najszybciej rośnie i rozwija się oraz kształtują się mechanizmy widzenia w okresie pomiędzy 4 a 6 miesiącem życia. W kolejnych miesiącach, aż do 2 roku życia postępuje nieco wolniej. Stopniowo się rozwija, aby w wieku 6-8 lat osiągnąć wartości zbliżone dla oka osoby dorosłej.
Innym uznawanym za korzystniejsze rozwiązaniem na leczenie zaćmy jest korekcja bezsoczewkowości pooperacyjnej z zastosowaniem twardych, gazoprzepuszczalnych soczewek kontaktowych oraz przeprowadzenie wtórnego wszczepu soczewki, gdy dziecko podrośnie.
Niezależnie od stosowanej metody leczenia, niezwykle istotną rolę w uzyskaniu wymiernych efektów pełni prowadzenie prawidłowej rehabilitacji choroby oczu. W jej skład wchodzi zapewnienie dziecku właściwego zaopatrzenia optycznego oraz zasłanianie zdrowego oka, jeśli mamy do czynienia z zaćmą jednostronną. Gdy dojdzie do uzyskania zadowalającej ostrości wzroku, podejmowane jest leczenie towarzyszącego zeza oraz oczopląsu.
