Cukrzyca u dzieci – rodzaje, objawy, leczenie i edukacja

Cukrzyca u dzieci staje się coraz powszechniejszym problemem. Jej odpowiednie leczenie wymaga wysokiego poziomu dyscypliny, co najczęściej stanowi znaczący problem dla dziecka. Rośnie poziom otyłości pośród najmłodszych, którzy w takiej sytuacji są zdecydowanie silniej zagrożeni rozwinięciem się cukrzycy niżeli osoby dorosłe.

Organizm młodego człowieka, który nader szybko przybiera na wadze, wykazuje zbyt wysokie zapotrzebowanie na insulinę, z którym ustrój nie jest w stanie sobie skutecznie poradzić. Zadaniem tego składnika jest zapewnienie i utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi.

Koniecznością staje się skrupulatne dbanie o odpowiednie żywienie dzieci oraz o zapewnienie im optymalnej ilości wysiłku fizycznego. W sytuacji, gdy dojdzie do rozwinięcia się cukrzycy, rodzic powinien wdrożyć odpowiednią pielęgnację swojej pociechy.

Głównym czynnikiem zapobiegawczym jest odpowiednia troska o dietę dziecka. W ostatnich latach diagnozowana jest rosnąca ilość przypadków cukrzycy typu 2 u dzieci, która wywoływana jest przede wszystkim nieprawidłowościami w diecie oraz zbyt niskim poziomem wysiłku fizycznego. Mimo wszystko pośród najmłodszych zdecydowanie powszechniejsza nadal jest cukrzyca typu 1.

Pierwsze objawy schorzenia pojawiają się najczęściej stosunkowo późno i są konsekwencją bardzo długotrwałego bezobjawowego okresu, w którego trakcie dochodzi do niszczenia komórek β w obrębie wysp trzustkowych, które są odpowiedzialne za wytwarzanie insuliny. Proces ten spowodowany jest zaburzeniami w obrębie układu odpornościowego organizmu.

Cukrzyca u dzieci – objawy

W rozpoznaniu tej jednostki chorobowej u dzieci największe znaczenie ma prawidłowo przeprowadzony wywiad. W przypadku dzieci lekarz powinien rozmawiać zarówno z małym pacjentem, jak i z jego rodzicami.

Dość powszechne jest pojawianie się objawów cukrzycy w niewielkim odstępie czasu po przeziębieniu, grypie czy też anginie. Widoczne jest wówczas, że dziecko nie wróciło w pełni do zdrowia, wstępuje u niego dość silne osłabienie, zdecydowanie więcej pije, co powoduje częstsze korzystanie z toalety, a niekiedy nawet moczenie się w nocy.

Cukrzyca u dzieci może dawać bardzo różne objawy, często nieswoiste, wiele zależy od rodzaju i tempa rozwoju choroby. Pośród objawów, jakie mogą pojawić się w przebiegu cukrzycy u dzieci, wymienia się:

• Rozdrażnienie,
• Apatia,
• Brak chęci do zabawy czy nauki,
• Ogólne osłabienie,
• Zdecydowanie szybsze męczenie się,
• Zaburzenia widzenia.

W późniejszym czasie pojawiają się symptomy zdecydowanie bardziej charakterystyczne dla cukrzycy, są to:

• Osłabienie, większe pragnienie i senność – są to symptomy wywołane przez odwodnienie organizmu, które występuje w wyniku większej utraty wody z moczem,
• Częste oddawanie moczu – jest skutkiem przedostawania się większego poziomu cukru z krwi do moczu, do którego trafia równocześnie woda w wyniku zjawiska osmozy. U najmłodszych dzieci prowadzi to do występowania moczenia nocnego.
• Może pojawić się zwiększony apetyt lub jego spadek, a nawet całkowity jadłowstręt, który prowadzi do szybkiej utraty masy ciała.

Niekiedy objawy tak długo nie sprawiają większych kłopotów, że dziecko pojawia się u lekarza, gdy dojdzie do rozwoju kwasicy. Występują wówczas dodatkowo bóle brzucha, nudności, wymioty, bóle głowy, biegunki, bóle w klatce piersiowej oraz zaburzenia świadomości. Niepokojące jest, że zdarza się, że dziecko trafia do lekarza, dopiero gdy dojdzie do śpiączki ketonowej. Jest to już stan zagrażający jego życiu.

Jest to konsekwencją tego, że cukrzyca u dzieci rozwija się zwykle w bardzo podstępny sposób, bardzo długo nie ujawniając żadnych charakterystycznych objawów. Dodatkowo wyróżniające jest, że zarówno objawy, jak i wyniki badań laboratoryjnych mogą mieć zmienny charakter i wyróżniać się wysoką niestałością. U najmłodszych dzieci odnotowuje się krótki okres rozwoju choroby, a do pojawienia się pełnoobjawowej kwasicy ketonowej może dojść już w 2-3 dni.

Dość powszechnie w sytuacji, gdy u dziecka dochodzi do wystąpienia kwasicy, rozpoznawane są, błędnie zupełnie inne jednostki chorobowe, m.in. zatrucia pokarmowe, które potwierdzać ma występowanie wymiotów oraz biegunek, zapalenie płuc, które sugerują takie objawy jak przyspieszenie oddechu, charakterystyczne dźwięki słyszane w osłuchiwaniu nad płucami. Pojawia się również diagnoza „ostrego brzucha” na podstawie napięcia ścian brzucha i bolesności uciskowej, czy też dolegliwości sercowe, na których poparcie wymienia się takie objawy jak wzrost stężenia białych ciałek krwi, ból zamostkowy, możliwe występowanie nieprawidłowości w czasie osłuchiwania serca.

Rzadziej pojawiają się takie objawy cukrzycy u dzieci jak: silny spadek masy ciała i większa podatność dziecka na występowanie zmian o ropnym charakterze.

Jeśli cukrzyca występowała wcześniej w rodzinie, szczególnie gdy miało to miejsce w kilku pokoleniach, to można podejrzewać tzw. cukrzycę MODY. Jest to dziedziczna odmiana choroby, spowodowana przez uwarunkowane genetycznie upośledzenie wydzielania insuliny.

Diagnostyka cukrzycy u dziecka

W pierwszej kolejności dziecko poddawane jest badaniu fizykalnemu u lekarza pediatry. W czasie czynności powinien on skrupulatnie sprawdzać ewentualne występowanie następujących nieprawidłowości:

• Masa ciała jest mniejsza od odpowiedniej dla wieku,
• Występowanie cech odwodnienia, takich jak suchość skóry i błon śluzowych czy zmniejszenie elastyczności skóry,
• Rzadko wyczuwalny jest zanik tkanki podskórnej,
• Konieczne jest również sprawdzenie obecności objawów charakterystycznych dla kwasicy ketonowej – przyspieszone tętno, przyspieszony oddech, obniżone ciśnienie tętnicze, wyczuwalny zapach zgniłych jabłek z ust, wzrost napięcia brzucha czy zaczerwienienie skóry twarzy.

Jeśli rodzice i dziecko zgłaszają lekarzowi jakiekolwiek nieprawidłowości, powinna zostać podjęta szersza diagnostyka, nawet jeśli w badaniu fizykalnym nie pojawiają się żadne odchylenia od normy.

Wyniki badań laboratoryjnych wykazują:

• Hiperglikemia, czyli podwyższony poziom cukru we krwi dziecka,
• Zwiększone stężenie poziomu tzw. złego cholesterolu LDL, cholesterolu całkowitego, oraz triacylogliceroli, przy jednoczesnym obniżeniu stężenia dobrego cholesterolu HDL.
• Podwyższenie stężenia ciał ketonowych we krwi,
• Niekiedy ciała ketonowe lub cukier obecne są w moczu,
• Obniżony lub nawet niemożliwy do oznaczenia poziom substancji o nazwie peptyd C, który stanowi produkt rozpadu insuliny.

Cukrzyca u dzieci – leczenie

Znane są liczne metody leczenia cukrzycy u dzieci. Postępowanie terapeutyczne jest jednak ściśle powiązane z rodzajem schorzenia, jaki zostanie rozpoznany oraz etapem choroby.

Podstawy leczenia cukrzycy typu 1:

• Leczenie ma postać ambulatoryjną i koncentruje się na edukacji, w sytuacji, gdy objawy schorzenia nie są nadmiernie nasilone. Konieczne jest korzystanie ze wsparcia diabetologa, dietetyka oraz pielęgniarki.
• Jeśli pojawiają się objawy kwasicy ketonowej, konieczna staje się hospitalizacja dziecka.

Podstawy leczenia cukrzycy typu 2:

• Niezbędne jest stosowanie odpowiedniej dla cukrzyka diety,
• Przyjmowanie insuliny,
• Prowadzenie aktywnego trybu życia.

Przyjmowanie insuliny

Jej ilość powinna zostać dopasowana do tego, ile w posiłkach dostarczamy do ustroju węglowodanów i jaki jest poziom aktywności fizycznej chorego dziecka. Obecnie prowadzone terapie wykorzystują jedynie insuliny, które mają identyczny skład chemiczny, jak ta która występuje w ludzkim organizmie. Najpowszechniejszą metoda jest wykorzystywanie tzw. intensywnej insulinoterapii, która polega na wielokrotnym wstrzykiwaniu tego składnika w ciągu doby do organizmu.

Insulinę, która wykazuje krótki czas działania, należy przyjmować przed posiłkami, z kolei taką, która ma pośredni rano oraz przed snem. Dokładne przestrzeganie zasad pozwala na uniknięcie występowania objawów cukrzycowych.

Obecnie na rynku dostępne są również tzw. analogi insuliny, których podawanie powinno mieć miejsce bezpośrednio przed posiłkiem i sporadycznie powodują niedocukrzenie. Znane są również wykazujące długotrwałe działanie analogi, które pozwalają na stałe utrzymanie stężenia tego składnika we krwi przez całą dobę.

Obecnie zdecydowanie rzadziej wykorzystuje się tradycyjną insulinoterapię, która opiera się na podawaniu dwa razy dziennie insuliny o krótkim czasie działania oraz tej o pośrednim. Również strzykawki zostały tu właściwie zapomniane, zastąpił je „pen”, czyli specjalny wstrzykiwacz, który kształtem przypomina długopis.

To, w jaki sposób będzie leczona cukrzyca u dziecka, uzależnione jest również od stopnia zaawansowania choroby. W początkowych jej etapach Zniwelowanie objawów może zostać osiągnięte poprzez zmianę stylu życia i żywienia naszej pociechy – dieta powinna być przygotowana przez dietetyka, a oprócz tego konieczne będzie wdrożenie odpowiedniej ilości ćwiczeń fizycznych.

Najważniejsze aspekty dla rodzica małego cukrzyka

Niezwykle istotne jest, aby rodzic dziecka chorującego na cukrzycę nauczył się wykonywać zastrzyki z insuliny. Dotyczy to również tych, u których dziecko jej nie przyjmuje, jednak należy być przygotowanym na każdą ewentualność.

Rodzice powinni również dbać o stałą i regularną kontrolę poziomu cukru we krwi dziecka i być silnie wyczuleni na jego niski poziom. Niezbędne będzie także poinformowanie najbliższej rodziny o chorobie dziecka i przede wszystkim nauczycieli, abyśmy mieli pewność, że udając się do szkoły, nasza pociecha jest w pełni bezpieczna, bo opiekun wie jak udzielić jej ewentualnej pomocy.

Na samym początku mogą pojawić się przede wszystkim: senność, nadmierna męczliwość i brak energii do zabawy, zaburzenia wzrokowe czy apatia. Symptomy te mogą nakierować nas, że coś się dzieje.

Niezależnie od rodzaju cukrzycy, jaki występuje u naszego dziecka, niezbędne jest wprowadzenie odpowiedniej diety i regularnego zestawu ćwiczeń.

Dziecko musi o swojej chorobie wiedzieć jak najwięcej

W gestii rodziców leży intensywne i stałe poszerzanie wiedzy dziecka na temat choroby, na którą cierpi. W cukrzycy niezwykle ważne jest intensywne leczenie już od momentu postawienia diagnozy oraz być może jeszcze istotniejsza — samokontrola.

Świadomość schorzenia powinna występować zarówno u dziecka, jak i w jego otoczeniu. Młody człowiek borykający się z tą trudną chorobą może potrzebować wsparcia psychologicznego i emocjonalnego ze strony najbliższych. W ten sposób dziecko również uczy się walczyć ze swoją chorobą i osiągane są dzięki temu zdecydowanie lepsze wyniki leczenia.

Czytaj więcej: Cukrzyca typu 1 u dzieci – skąd się bierze, jak się objawia i jak wygląda leczenie?