Legenda głosi, że szampan wynalazł mnich z zakonu Benedyktynów – Dom Perignon, który kosztując tego trunku miał zawołać „Chodźcie prędko! Ja piję gwiazdy!” (za Nina Garcia, Klasyczna setka). Najsłynniejsza marka szampana – Dom Pérignon została nazwana właśnie na jego cześć. Jednak metoda produkcji szampana wynaleziona przez Benedyktyna potrzebowała udoskonalenia, którego dokonała Wielka Dama Szampana, czyli Madame Barbe-Nicole Clicquot. W 1805 roku po śmierci męża Madame Clicquot przejęła rodzinny interes założony w 1772 r., który produkował rocznie 100 tysięcy butelek, i założyła dom szampana – firmę zajmującą się produkcją i sprzedażą tego trunku.
„Za dużo czegokolwiek to źle, ale za dużo szampana to dobrze.” /Mark Twain/
Rodowód szampana
Szampan nazwę zawdzięcza rejonowi w północno-wschodniej Francji, w którym jest produkowany – Szampanii. Nazwa zastrzeżona została dopiero w 1911 roku. Co wyróżnia to wino musujące? Przede wszystkim to, że jest produkowane bez sztucznego nasycania dwutlenkiem węgla, a cały proces jest długi i rozbudowany. Bąbelki w szampanie, czyli gaz tworzy się w sposób naturalny podczas dojrzewania. Baza opiera się na młodym, sklarowanym winie, które drugą fermentację odbywa już w butelkach. Usuwanie osadu z butelek wymyśliła wspomniana już Madame Veuve Clicquot – po zakończeniu fermentacji rozpoczyna się intensywne obracanie butelek (codziennie przekręcane o ¼ obrotu) z niemal gotowym szampanem, by stały one korkami i szyjkami w dół. Szampan przechowuje się w piwnicach w temperaturze 3-5 st. C. Tak ustawione butelki mrozi się w części zawierającej osad i otwiera, a naturalne ciśnienie wypycha zmrożony osad. Inne francuskie wina produkowane podobną metodą nazywa są „mousseux”.
Szampan w Szampanii produkuje się z trzech szczepów – czerwonych: Pinot Noir i Pinot Meunier oraz winogron białych Chardonnay. W przypadku szampana oraz win musujących większość z nich nie ma na etykiecie informacji o roczniku, ponieważ producenci win musujących zależy by co roku dostarczać miłośnikom wina taki sam trunek.
Charakter szampana zależy od wielu czynników w tym od mieszania win. W przypadku tradycyjnego mieszania łączy się wina z różnych odmian winogron (odpowiedni teren oraz rocznik). Co ważne, proporcje składników w danym roku dom szampana ustala na nowo, by zachować stały styl markowego produktu.
Natomiast mieszanie nietradycyjne zapewnia nam
– Blanc de blancs, czyli wino z jednego rodzaju winogron (chardonnay – zapewnia świeży i delikatny smak)
– Blanc de Noire, które wytwarzane jest z winogron czarnych (Pinot Noir lub Mounier – charakteryzuje się mocą tej pierwszej lub aromatem owocowym drugiej odmiany). Najczęściej spotyka się szampany wytwarzane z Pinot Noir, w przypadku Mounier jedynie dom szampana Krug deklaruje zainteresowanie tą odmianą.
Warto również zwrócić uwagę na dozowanie cukru, dokładna klasyfikacja:
– bardzo wytrawny (Brut intégral, Brut zéro)
– wytrawny (Brut)
– półwytrawny (Sec)
– półsłodki (Demi sec)
– słodki (Doux).
W XVIII w. półsłodkie szampany (demi sec) cieszyły się wyjątkową popularnością, jednak w 1876 roku rozpoczęto produkcję szampana wytrawnego (brut) – by zaspokoić potrzeby brytyjskich amatorów win.
Obecnie istnieje prawie 300 domów szampana, w tym 12 dużych grup reprezentujących 55% produkcji sprzedanej (wg danych z 2004 roku, sprzedaż wynosiła 170 milionów butelek). Ten luksusowy trunek tak opisał dziennikarz z „Le Figaro”: „Szampan mieni się świetliście, jest cały jasnością, która delikatnie wypycha ku swej powierzchni cieniutkie pęcherzyki; wypływają na wierzch, powoli, w zamyśleniu. Jest niczym sen o prażonym zapachu, jest spokojną doliną. Cała reszta to wasza wyobraźnia” (po degustacji Clos d’Ambonnay Kruga).
