Zakażenie meningokokami może wyróżniać się bardzo niebezpiecznym przebiegiem. Podstawowa odmiana choroby charakteryzuje się śmiertelnością na poziomie 10-15%, jeśli jednak dochodzi do sepsy czyli uogólnionego zakażenia całego organizmu to stopień śmiertelności wynosi aż 80%.
Zgodnie z dostępnymi meldunkami pochodzącymi z Państwowego Zakładu Higieny wzrosła ilość przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej i pojawiają się szczepy o znacznie zwiększonej zjadliwości. Dane statystyczne pozwoliły na odnotowanie w roku 2009 aż 296 przypadków schorzenia, z czego niemal połowa wystąpiła pośród dzieci, które nie przekroczyły 4 roku życia. W zdecydowanej większości choroba meningokoka miała przebieg septyczny.
Szacunkowe dane oraz obliczenia wskazują iż poziom zachorowalności wynosi 1 do 3 przypadków na 100 tysięcy osób. Pocieszający może być fakt, iż bakterie meningokokowe mają stosunkowo niski poziom zakaźności, co oznacza, że większość z nas nawet będąc narażona na kontakt z nimi nie zachoruje.
Czym są meningokoki?
Łacińska nazwa Neisseria Meningitidis czyli meningokoki są chorobotwórczymi bakteriami gram ujemnymi. Kształtem przypominają maleńkie ziarenka, często określa się je mianem dwoinek zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Wyróżniamy 13 odmian serologicznych tych bakterii, które mogą powodować zachorowania. Szczepienia dobierane są regionalnie, z uwagi na fakt jakie w danym regionie odmiany dominują. W Polsce najpowszechniej występują B oraz C.
Szczepy B są mało inwazyjne i sporadycznie wywołują powstanie zachorowania. Jednak szczepy C doprowadzają najczęściej do rozwoju posocznicy. Meningokoki występują jedynie u ludzi, dochodzi do kolonizacji jamy nosowo-gardłowej i wystąpienia bezobjawowego nosicielstwa. Szacunkowe dane wskazują, że nosicielstwo takie występuje u 2-20% populacji, najpowszechniej w przedziale wiekowym 15-24 lata. Różnica dotyczy zamkniętych społeczności jak więzienia, koszary wojskowe, przedszkola czy domy dziecka – tam poziom nosicielstwa może wynosić 40-70%.
Zakażenia wywołane przez meningokoki pojawiają się najpowszechniej u dzieci, które nie przekroczyły 5 roku życia, a największa liczba zachorowań występuje u dzieci przed 1 rokiem życia. Zakażenia są również częste u młodzieży i młodych dorosłych.
Jak dochodzi do zakażenia?
Meningokoki przenoszą się poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub drogą kropelkową. Zachorować możemy w czasie gdy ktoś chory na nas kaszle, w czasie pocałunków, gdy ktoś kicha lub gdy korzystamy wspólnie z jednej szklanki.
Zakażenia wywołane przez meningokoki występują sezonowo. Na terenie Polski największa ich ilość ma miejsce w pierwszych miesiącach roku kalendarzowego. Inkubacja choroby wynosi 3-4 dni.
Objawy zakażenia meningokokami
Symptomy wywołane przez zakażenie meningokokami mogą być bardzo różnorodne. Pierwsze objawy najczęściej eksponują się nagle w postaci gorączki, bólu głowy, bólów mięśniowych i niekiedy wymiotów. Po upływie 4-6 godzin następuje poprawa – choremu zdaje się że dolegliwości ustąpiły, spada temperatura, ustępuje ból. Jednak następnie wracają z jeszcze większą siłą i następuje znaczące pogorszenie stanu klinicznego pacjenta.
Zależnie od tego na jaką postać pojawi się zachorowanie mogą wystąpić między innymi objawy zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych: drgawki, bóle głowy, wysoka gorączka czy zaburzenia świadomości. Inną możliwością jest pojawienie się symptomów sepsy : za jej wyróżniający objaw uznaje się wysypkę krwotoczną, która swój początek ma zwykle w okolicach kończyn dolnych (jest to objaw, który szczególnie jeśli towarzyszy gorączce powinien nas skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza). Oprócz tego w przypadku sepsy mogą pojawić się również: przyspieszone tętno, przyspieszony oddech, postępujące pogarszanie się stanu ogólnego czy wysoka gorączka. Zdarza się, że zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych przekształca się w sepsę.
Postaci choroby meningokokowej
1. Inwazyjna choroba meningokokowa – będące ciężkim ogólnoustrojowym zakażeniem:
- Sepsa-posocznica,
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- Zapalenie płuc z bakteriemią,
- Septyczne zapalenie stawów,
- Zapalenie mięśnia sercowego, wsierdzia lub osierdzia,
- Zapalenie szpiku kostnego,
- Zespół Waterhouse-Friderchisen –piorunująca postać posocznicy, której towarzyszy krwotoczna martwica nadnerczy.
Zobacz także: Sepsa, posocznica – uogólniony stan zapalny organizmu u dzieci
2. Zakażenia nieinwazyjne – występują rzadko:
- Zapalenie zatok,
- Zapalenie spojówek,
- Zapalenie ucha środkowego.
Rokowania przy zakażeniu meningokokami
Gdy dojdzie do rozwoju inwazyjnej choroby meningokokowej to poziom rokowań jest bardzo niski. W sytuacji gdy nie dokonano wczesnego rozpoznania, co wiąże się z podjęciem antybiotykoterapii oraz intensywnej opieki medycznej poziom śmiertelności wynosi nawet 70%.
Meningokoki powikłania
- Uszkodzenia kości,
- Uszkodzenia stawów,
- Upośledzenie słuchu,
- Zaburzenia neurologiczne, takie jak padaczka czy zaburzenia pamięci,
- Uszkodzenie nerek,
- Utrata palców na skutek pojawienia się zmian martwiczych.
Diagnoza
Rozpoznanie choroby meningokokowej powinno być postawione możliwie jak najszybciej. Podstawowym wyznacznikiem jest wyhodowanie ich z płynu mózgowo-rdzeniowego, krwi bądź wymazu pobranego z nosogardzieli.
Leczenie
Zakażenie meningokokowe wymaga natychmiastowej hospitalizacji. Najczęściej chorzy przebywają na oddziałach intensywnej opieki medycznej. Koniecznością jest również pilne, natychmiastowe włączenie dożylnej antybiotykoterapii. Postępowanie lecznicze wykorzystuje głównie penicylinę oraz antybiotyki należące do grupy cefalosporyn III generacji.
Profilaktyka
Podstawowym sposobem zapobiegania zakażeniom meningokokowym są szczepienia ochronne. Istnieją ich różne rodzaje zależne od podtypu bakterii. Niektóre zaleca się przed planowanym wyjazdem w miejsca, gdzie dominuje inny rodzaj niż w Polsce. Zaleca się również wykonywanie szczepień profilaktycznych w konkretnych grupach ryzyka zachorowania:
- Dzieci pomiędzy 2 miesiącem życia a 6 rokiem życia,
- Młodzież w wieku 11-24 lata,
- Osoby silniej narażone na zachorowanie poprzez ciągły, bezpośredni kontakt: w żłobkach, przedszkolach, koszarach wojskowych czy więzieniach.
Inną metodą profilaktyczną jest chemioprofilaktyka. Są to działania polegające na podaniu niekiedy nawet jednej dawki antybiotyku, który działa na meningokoki osobom, które mogą być zagrożone zachorowaniem. Najczęściej w wyniku długotrwałego przebywania w jednym pomieszczeniu z osobą chorą lub poprzez bezpośredni kontakt np. pocałunki.
Czytaj więcej: Szczepienie na meningokoki – wszystko co musisz o nim wiedzieć
