Krztusiec, inaczej koklusz to ostra choroba zakaźna, powodowana jest przez pałeczkę krztuśca. Przez lata choroba ta nie stanowiła już tak wielkiego zagrożenia, dzięki wprowadzeniu obowiązkowych szczepień ochronnych, jednak obecnie znów silnie atakuje. Jest mocno zaraźliwa, a ryzyko infekcji uzależnione jest w dużym stopniu od bliskości i częstotliwości kontaktu z osobą chorą.
Zachorowania na tę groźną chorobę pojawiają się najpowszechniej w wieku 0-4 lata. Infekcja krztuścem może wystąpić już nawet w pierwszych tygodniach życia, z uwagi na fakt iż noworodek nie otrzymuje od matki biernej odporności na koklusz. Dziecko, które przechoruje to schorzenie uzyskuje długotrwałą odporność, jednak ponowna infekcja może się pojawić. Podobnie sprawa wygląda w kwestii odporności jaką uzyskujemy w wyniku przyjęcia szczepienia na krztusiec – mija ona po około 3 latach.
Człowiek stanowi jedynego gospodarza dla pałeczek krztuśca. Do zachorowania dochodzi drogą kropelkową, w wyniku kichania, kaszlu, mówienia czy w czasie bezpośredniego kontaktu. Okres inkubacji choroby wynosi od 3 do 14 dni. Osoba chora może zarażać nawet przez okres 6 tygodni, największą zaraźliwość określa się na okres nieżytu oraz napadów kaszlu, w późniejszym czasie nieco maleje. Jeśli włączone zostanie odpowiednie leczenie w formie antybiotykoterapii to okres zakażalności spada do 7 dni od przyjęcia pierwszej dawki leków.
Działanie chorobotwórcze
Pałeczki krztuśca prowadzą do powstawania nieprawidłowości w formie uszkodzeń, aż do zmian martwiczych w błonach śluzowych tchawicy, krtani oraz oskrzeli. Same bakterie po przeniknięciu do organizmu produkują toksyny, które poza zmianami w obrębie dróg oddechowych prowadzą również do powstania nieprawidłowości w tkance mózgowej. Dodatkowo powodują one wzrost wrażliwości ośrodka kaszlowego, jak również drażnienie receptorów kaszlowych w drogach oddechowych konsekwencją czego jest występowanie charakterystycznego kaszlu. Odruch takiego kaszlu pozostaje jeszcze na długi okres to ustąpieniu choroby.
Krztusiec objawy
Koklusz jest chorobą o bardzo charakterystycznych objawach, w szczególności ze strony układu oddechowego. Wyróżniający jest wyraźny podział infekcji na kilka faz.
I faza nieżytowa krztuśca – w tym okresie objawy choroby mogą być nisko nasilone i mało wyróżniające. Pośród najczęściej pojawiających się symptomów wymienia się: katar, suchy kaszel, zapalenie spojówek, lekkie podwyższenie temperatury ciała, występujący kaszel ma tendencję do stopniowego nasilania się szczególnie w nocy.
II faza napadowa krztuśca – w jej przebiegu występują różne objawy uzależnione w dużej mierze od wieku dziecka. Trwa stosunkowo długo bo aż od 2 do 4 tygodni. W przypadku niemowląt kaszel często nie stanowi objawu dominującego, niekiedy nie występuje wcale. W wieku niemowlęcym wyróżniające są łzawienia oczu połączone z napadami duszności, pojawia się również zaczerwienienie twarzy, czasem sinica i bezdechy. U tych najmłodszych niemowląt to właśnie bezdech może być jedynym objawem chorobowym w przebiegu kokluszu. Jeśli natomiast do zachorowania dochodzi u dziecka, które wyrosło już z wieku niemowlęcego lub jest jeszcze starsze, to charakterystyczne napady kaszlowe stopniowo stają się coraz częstsze i silniejsze. W czasie jednej doby może dojść do wystąpienia od kilku do kilkudziesięciu napadów. Za ich wywołanie odpowiadać może pobudzenie zarówno fizyczne jak i emocjonalne, np. ziewanie, jedzenie, kichanie czy podenerwowanie. Możliwe jest również ich wystąpienie w czasie snu.
Napad kaszlowy w kokluszu zaczyna się od 5 do 10 kaszlnięć w czasie jednego wydechu, po zakończeniu których dochodzi go głębokiego i świszczącego wdechu, który zwyczajowo nazywa się pianiem koguta lub określa się jako zanoszenie się. W czasie kaszlu dość powszechnie dochodzi do odkrztuszania lepkiej plwociny, co z kolei może prowokować wymioty. Podczas kaszlu charakterystycznie pojawia się również do silnego zaczerwienienia twarzy, może wystąpić również jej sinienie, występuje łzawienie oczu, wytrzeszcz gałek ocznych czy ślinienie. Dodatkowym objawem jest nabrzmiewanie żył, a silne ataki kaszlu mogą wywołać pękanie naczyń krwionośnych, wybroczyny w spojówkach oraz na skórze, wylewów, jak również krwawień z nosa. Jeśli schorzenie rozwinęło się u niemowlęcia to atak kaszlu może zakończyć się silnym bezdechem oraz drgawkami. W czasie przypadającym pomiędzy atakami kaszlu dziecko wykazuje następujące objawy: silne zmęczenie, niewyspanie, nie ma gorączki, jednak twarz jest opuchnięta i znajdują się na niej wybroczyny.
III faza zdrowienia – stopniowo dochodzi do zmniejszania się zarówno częstotliwości jak i poziomu intensywności napadów kaszlowych, jednak sam objaw może utrzymywać się w ograniczonej formie przez długi okres czasu.
Zobacz także: Objawy krztuśca (kokluszu) u dzieci i niemowląt
Diagnoza
Lekarz pediatra lub internista może wysunąć podejrzenie kokluszu już na podstawie obserwacji samych objawów klinicznych i przeprowadzenia wywiadu z rodzicami. Krztusiec u dzieci został na wiele lat skutecznie wyeliminowany dzięki szczepieniom, jednak konieczne byłoby regularne przyjmowanie dawek przypominających dla trwałego zapomnienia o chorobie.
W celu postawienia w pełni popartej diagnozy lekarz ma obowiązek wykonać badania serologiczne lub mikrobiologiczne. Ich celem jest wykrycie we krwi przeciwciał pałeczki krztuśca wywołującej chorobę. Jest to badanie odpłatne, jednak pozwala na doprecyzowanie diagnozy.
Lekarz podejrzewający lub stwierdzający krztusiec ma obowiązek zgłoszenia przypadku zachorowania do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
Powikłania krztuśca
Pojawiający się u dzieci, szczególnie tych najmłodszych krztusiec może stanowić znaczące niebezpieczeństwo dla zdrowia. W jego konsekwencji, jak również w wyniku nie podjęcia odpowiedniego leczenia może dojść do szeregu niezwykle niebezpiecznych powikłań, takich jak:
- Niedodma,
- Zapalenie płuc,
- Zapalenie ucha środkowego,
- Rozstrzenie oskrzeli,
- Krztuścowe zapalenie mózgu połączone z drgawkami, zaburzeniami świadomości, uszkodzeniem nerwów czaszkowych, niedowładami, konsekwencją może być wystąpienie trwałych objawów ubytkowych.
Krztusiec leczenie
Z uwagi na wysoki poziom zakaźności koklusz leczy się antybiotykami. Kuracja obejmuje długi okres czasu na wszystkich etapach choroby i poza samym jej leczeniem pozwala również na skrócenie okresu w jakim chore dziecko może zarażać. Nie bez znaczenia pozostaje również odpowiednia opieka nad dzieckiem w okresie choroby. Wskazane jest przebywanie na świeżym powietrzu lub werandowanie, choćby przy otwartym oknie. Pamiętać należy, że dziecko z krztuścem powinno unikać nadmiernego wysiłku fizycznego bo już same ataki kaszlu będą dla niego silnie wyczerpujące.
Warto również znaleźć dziecku ciekawe zajęcie czy zabawę, gdy są zajęte napady kaszlu występują rzadziej. Szczególnie w przypadku starszych dzieci niezwykle istotny jest spokój, wszelkie stresowe sytuacje w otoczeniu, które przenoszone są na dziecko powodują jego niepokój i mogą prowokować dodatkowe ataki kaszlu. Jeśli dziecko dusi się w czasie ataku kaszlu nie powinno widzieć przerażenia na twarzy matki, gdyż wówczas zacznie dusić się jeszcze silniej. Dieta jest normalna w czasie choroby nie ma żadnych ograniczeń. U chorych na krztusiec występuje znaczące osłabienie odporności, należy więc z duża troską chronić dzieci przed rozwojem dodatkowych infekcji.
Czytaj również: Mononukleoza zakaźna u dzieci i nastolatków – kompendium wiedzy
