Choroby tkanki łącznej są schorzeniami, które – jak sama nazwa wskazuje – obejmują różne rodzaje tkanki łącznej (w tym tkankę mięśniową, kostną czy chrzęstną), prowadząc do wystąpienia w jej obrębie patologicznych zmian. Niegdyś zbiór tych chorób określano mianem kolagenoz (z uwagi na uszkadzanie włókien kolagenowych), jednak dziś jest to określenie nieaktualne – wiadomo bowiem, że kolagen nie jest jedyną strukturą, atakowaną i niszczoną w przebiegu chorób tkanki łącznej. Które z nich są najbardziej znane? Jak wygląda diagnostyka chorób tkanki łącznej oraz ich leczenie?
Najczęstsze choroby tkanki łącznej – przykłady i charakterystyka
Choroby tkanki łącznej są schorzeniami o podłożu głównie autoimmunologicznym, natomiast bezpośrednie przyczyny ich wystąpienia nie zostały do końca poznane. Przebiegają ze stanem zapalnym, dając dolegliwości bólowe, natomiast w zależności od konkretnej jednostki chorobowej, ich symptomy różnią się od siebie. Pełne informacje dotyczące rodzajów omawianych przypadłości można znaleźć tutaj: https://www.adamed.expert/pacjent/choroby-i-objawy/reumatologia/choroby-tkanki-lacznej. Do najbardziej znanych chorób tkanki łącznej należą:
- reumatoidalne zapalenie stawów, w przebiegu którego dochodzi do zapalenia tkanki łącznej w obrębie symetrycznie położonych stawów (w tym stawów w dłoniach), a następnie do zniekształcenia tych struktur, pojawienia się przykurczów, a w końcu – do upośledzenia funkcji stawów;
- młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – czyli zapalenie stawów diagnozowane przed 16 rokiem życia, mogące przekształcić się we wspomniane powyżej reumatoidalne zapalenie stawów lub też w zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;
- zespół antyfosfolipidowy, powodujący nieprawidłowości w procesie krzepnięcia krwi. Może doprowadzić do zakrzepicy żylnej (zwykle kończyn dolnych), a także do nawracających niepowodzeń położniczych (poronień). Jest diagnozowany głównie u kobiet;
- toczeń rumieniowaty układowy – obejmujący stanami zapalnymi nie tylko stawy, ale również nerki czy skórę – i to właśnie na skórze obserwuje się charakterystyczny rumień, od którego choroba wzięła swoją nazwę;
- twardzina układowa – to choroba prowadząca do twardnienia skóry oraz innych tkanek. Dzieje się tak w wyniku patologicznego gromadzenia kolagenu w konkretnym obrębie. Na skórze widoczne są wyraźnie odgraniczone od skóry zdrowej, twarde zmiany mające tendencję do powiększania się;
- zapalenia naczyń – w tym między innymi guzkowe zapalenie naczyń, zapalenie tętnicy skroniowej, zapalenie naczyń z nadwrażliwości, olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, choroba Kawasakiego i inne;
- zespół Sjögrena, mieszana choroba tkanki łącznej, zapalenia wielomięśniowe, zapalenia skórno-mięśniowe i inne.
Diagnostyka i leczenie chorób tkanki łącznej
Z uwagi na wiele rodzajów autoimmunologicznych zapaleń tkanki łącznej, diagnostyka konkretnego schorzenia lub zespołu może być utrudniona. Oczywiście do rozpoznania wykorzystuje się badania krwi (w tym pomiar parametrów zapalnych i oznaczenie stężenia przeciwciał charakterystycznych dla danego zapalenia tkanki łącznej), a także badania obrazowe – najczęściej zdjęcia RTG.
Niestety, choroby tkanki łącznej nie są uleczalne, a terapia w przypadku każdej z nich (a nawet w przypadku każdego pacjenta) wygląda inaczej. Może uwzględniać podawanie leków cytotoksycznych, immunosupresyjnych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, antybiotyków i innych. Farmakoterapia obejmuje zarówno leki podawane dojelitowo, jak i na skórę (w tym żele i maści przeciwbólowe). Istotnym elementem leczenia jest rehabilitacja, pomagająca pacjentowi zachować sprawność tak długo, jak jest to możliwe. Często chory wymaga zaopatrzenia w leki psychiatryczne, z uwagi na kłopoty ze snem, depresję czy zaburzenia lękowe, rozwijające się w następstwie omawianych chorób.
Źródła:
- Puszewicz, Objaw Raynauda – problem interdyscyplinarny [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 2
- dr hab. med. I. Zimmerman-Górska, Mieszana choroba tkanki łącznej [w:] Medycyna Praktyczna, 20.03.2017
- dr hab. med. M. Majdan, Układowe choroby tkanki łacznej przebiegające z zaburzeniami psychicznymi [w:] Psychiatria po Dyplomie 06/2014
- Dr n. med. A. Obcowska-Hamerska, prof. dr hab. n. med. W. Hryniewicz, prof. dr hab. n. med. M. Frączek, Diagnostyka i antybiotykoterapia ostrych bakteryjnych zakażeń skóry oraz tkanek miękkich [w:] Chirurgia po Dyplomie 06/2019
- Dr n. med. M. Pastuszczak, Róża oraz zapalenie skóry i tkanki podskórnej (cellulitis) – aktualne standardy postępowania diagnostycznego i leczniczego [w:] Dermatologia po Dyplomie 06/2014
