Wodogłowie jest niebezpieczną przypadłością u maluszków. Jeśli do jego stwierdzenia dojdzie u płodu, to konsekwencję mogą być tragiczne, gdyż może dojść do jego obumarcia. W przypadku niemowląt przypadłość ta wywołuje zahamowanie rozwoju. Do pojawienia się wodogłowia może dojść również u osób dorosłych, występują wówczas zaburzenia chodu, jak również otępienie. Skąd bierze się wodogłowie i jak się objawia? Jak leczy się tę niebezpieczną przypadłość?
Termin wodogłowie dotyczy nadmiernego gromadzenia się w układzie komorowym mózgu płynu mózgowo-rdzeniowego. U zdrowej osoby, w splotach naczyniówkowych komór mózgu wytwarzany jest ten płyn w objętości około 0,5 litra w ciągu doby. Krążąc pomiędzy komorami oraz w przestrzeni podpajęczynówkowej mózgu, oraz rdzenia kręgowego pełni niezwykle istotne funkcje: chroni mózg przed oddziaływaniem czynników mechanicznych, dostarcza substancji odżywczych do komórek nerwowych, jak również utrzymuje prawidłowe ciśnienie wewnątrz czaszki.
Gdy rola, jaką miał spełnić płyn mózgowo-rdzeniowy zostanie wypełniona, następuje jego wchłonięcie do krwi. Jednocześnie produkowana jest nowa porcja płynu. Do rozwoju wodogłowia dochodzi w sytuacji, gdy pojawi się zaburzenie równowagi pomiędzy wydzielaniem a wchłanianiem. Może to nastąpić, jeśli wydzielone zostanie go nadmiernie dużo lub resorpcja będzie zbyt niska. Innym czynnikiem wywołującym jest wystąpienie przeszkody na drodze krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego.
Przyczyny wodogłowia u dzieci
Jeśli wodogłowie pojawi się jako wada wrodzona, wówczas stanowi objaw, a nie oddzielną jednostkę chorobową. Jako symptom występuje w następujących dolegliwościach:
- Zespół Dandy’ego Walkera – jest to sytuacja, gdy w tylnej jamie czaszki znajduje się torbiel, która uciskając, powoduje uniemożliwienie odpływu płynu.
- Zespół Arnolda Chiariego – jest to malformacja tyłomózgowia oraz czaszki.
- Przepuklina oponowo-rdzeniowa – największa ilość przypadków związana jest właśnie z tą dolegliwością.
- Wrodzone zwężenie wodociągu mózgu – wodociąg Sylwiusza.
W przypadku wodogłowia o nabytym charakterze bardzo często przyczyną jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (przede wszystkim ropne). Sytuacja taka doprowadza do zatkania ropą miejsc odpływu płynu. Kolejnym czynnikiem, który może stać się barierą dla właściwego krążenia, jest wystąpienie guza ośrodkowego układu nerwowego, którego wzrost postępuje w taki sposób, że powoduje zablokowanie dróg odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego. Zdarzają się również przypadki, że upośledzenie przepływu następuje na skutek zakrzepu, który może mieć miejsce jako konsekwencja np. krwotoku wewnątrzczaszkowego.
Objawy wodogłowia u dzieci
- Uwypuklenie kości czołowej,
- Powiększenie obwodu głowy,
- Poszerzenie żył w obrębie skóry głowy,
- Uwypuklenie ciemiączka (u noworodków oraz niemowląt),
- Objaw zachodzącego słońca, inaczej objaw Parinauda – oznacza to, że gdy chory patrzy w górę, jego gałki oczne skierowane są do dołu,
- Objaw Macewena – lekarz stwierdza go w badaniu, gdy opukuje czaszkę w miejscu, gdzie łączą się kości skroniowa, ciemieniowa oraz potyliczna, to słyszalny jest głośniejszy niż zazwyczaj dźwięk.
Gdy występuje zespół Hakima, wyróżniająca jest obecność trzech objawów razem:
- Otępienie,
- Ataksja, czyli zaburzenia chodu,
- Nietrzymanie moczu.
Powikłania wodogłowia
W wyniku podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego może dojść do obumarcia płodu lub wystąpienia poważnych zmian neurologicznych oraz zaburzeń w rozwoju intelektualnym i psychoruchowym u dziecka. W wyniku wodogłowia często pojawiają się takie powikłania jak: niedowłady, uszkodzenia słuchu i/lub wzroku, padaczka.
Rozpoznanie
Podstawę do dalszej diagnostyki stanowi przeprowadzenie badania fizykalnego przez lekarza pierwszego kontaktu. Oprócz tego wykonuje się następujące badania:
- Tomografia komputerowa mózgu,
- USG przezczaszkowe,
- Rezonans magnetyczny mózgu,
- Badanie dna oka,
- Cysternografia – badanie pozwala na ocenę krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego,
- Badanie płynu mózgowo- rdzeniowego,
- Pomiar ciśnienia w komorach i kanale kręgowym.
Zobacz także: Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego: opis i przebieg badania
Leczenie
W większości przypadków zachodzi konieczność wdrożenia leczenia operacyjnego. W sytuacji, gdy płyn produkowany jest w nadmiernej ilości, w czasie zabiegu zakłada się zastawkę, umożliwiającą odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego. Łączy ona komorę mózgu z jamą otrzewną (zastawka komorowo-otrzewnowa), w jej obrębie dochodzi do wchłaniania płynu do krwiobiegu. W wyniku tej procedury mogą wystąpić powikłania w postaci niedrożności zastawki lub zakażenia.
Jeśli stwierdzone zostanie, że krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego zostało utrudnione, np. poprzez guz mózgu, przeprowadzana jest endoskopowa wentylokukulostomia, czyli tworzy się dodatkowy kanał, którym płyn będzie mógł odpływać.
U niektórych chorych zastosowanie znajdują inne metody leczenia, np. wykonanie zewnętrznego drenażu lub też podskórne wszczepienie specjalnego zbiorniczka Rickhama, który zostaje połączony z układem komorowym.
Zaburzenie, jakim jest wodogłowie, może zostać rozpoznane w przebiegu ciąży u płodu, w trakcie badania USG. Jeśli diagnoza zostanie potwierdzona, zachodzi możliwość przeprowadzenia operacji jeszcze w łonie matki. Wszczepia się wówczas zastawkę komorowo-owodniową. Wykonanie takiego zabiegu stanowi ochronę dla dziecka przed szkodliwym oddziaływaniem podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego na mózg, jak również przed powiązanymi groźnymi powikłaniami.
Czytaj również: Ciemiączko – jego rola, zarastanie i możliwe problemy
