Zespół dziecka potrząsanego (SBS – shaken baby syndrome) stanowi niebezpieczne dla zdrowia i życia uszkodzenie mózgu oraz kręgosłupa na skutek gwałtownego potrząsania, podrzucania małego dziecka. Najczęściej stanowi skutek przemocy wobec dziecka, jednak może wystąpić również jako konsekwencja z pozoru niewinnej zabawy. Specjaliści określają, że noworodkiem, niemowlęciem lub małym dzieckiem wystarczy gwałtownie potrząsać jedynie przez około 5 sekund aby doprowadzić do groźnych uszkodzeń. Konsekwencją może bowiem być uszkodzenie mózgu, szyi lub kręgosłupa, które spowodują trwałe kalectwo a nawet śmierć (wedle szacunkowych danych aż 20% przypadków kończy się śmiercią).
Kto powoduje SBS?
Według danych statystycznych pochodzących ze Stanów Zjednoczonych aż 60% przypadków SBS to chłopcy poniżej 2 roku życia. Osobami odpowiedzialnymi za uraz są głównie mężczyźni – zwykle ojciec dziecka albo partner matki. Kobiety odpowiadają za około 15-20 % przypadków, tutaj zaliczają się przede wszystkim matki z depresją poporodową. Agresja wywołana zostaje zwykle przez płacz dziecka.
Zespół dziecka potrząsanego – Przyczyny
Noworodki, niemowlęta i małe dzieci maja pewną cechę charakterystyczną – ich głowa jest nieproporcjonalnie duża w stosunku do reszty ciała. Stanowi jego ¼ podczas gdy u osób dorosłych 1/8. Za jej stabilne utrzymywanie się w pionie odpowiedzialne są mięśnie znajdujące się w szyjnym odcinku kręgosłupa – jednak u najmłodszych są one słabo rozwinięte.
Poza tymi czynnikami dochodzą jeszcze : niezarośnięte ciemiączka, duża ilość płynu w strukturach mózgu, delikatne naczynia krwionośne w nim występujące, zdecydowanie bardziej miękki mózg niż u osoby dorosłej.
Na skutek powyższych przyczyn anatomicznych gwałtowne potrząsanie dzieckiem lub jego podrzucanie, w czasie którego główka szybko przemieszcza się z przodu do tyłu mózg przemieszcza się wewnątrz czaszki, mózgowe naczynia krwionośne są zrywane, a komórki mózgowe uszkadzane lub całkowicie niszczone.
Mogą pojawić się również zniszczenia w obrębie kręgosłupa szyjnego oraz oka – głównie siatkówki.
Zespół dziecka potrząsanego – Objawy
W przypadku zespołu dziecka potrząsanego to jakie objawy wystąpią uzależnione jest od kilku czynników. Przede wszystkim jak intensywnie i jak długo potrząsaliśmy dzieckiem, jaka była siła uderzenia. Charakterystyczne są trzy podstawowe objawy:
- Obrzęk mózgu,
- Krwiak podtwardówkowy,
- Krwotok w siatkówce.
Wymienia się dodatkowo całą grupę objawów towarzyszących:
- Otarcia,
- Zadrapania,
- Występowanie pojedynczych siniaków na głowie, szyi i klatce piersiowej,
- Pęknięcia czaszki,
- Pogorszenie wzroku, a w niektórych przypadkach ślepota będąca konsekwencją krwotoku w obrębie siatkówki,
- Złamania kończyn oraz żeber.
Powtarzające się nawet niewielkie urazy w obrębie mózgu powodują u dziecka:
- Ospałość,
- Apatię,
- Drażliwość,
- Zaburzenia oddychania,
- Kłopoty z układem krążenia,
- Zaburzenia odruchu ssania i połykania,
- Zmniejszenie apetytu,
- Mogą wystąpić wymioty.
Są to symptomy mogące wskazywać na mały lub umiarkowany stopień urazu. Jednak wynikiem SBS mogą być również bardzo poważne objawy i konsekwencje takie jak:
- Napady padaczkowe,
- Stupor dysocjacyjny – jest to reakcja na szok psychiczny, która objawia się jako wyraźne ograniczenie ruchów podczas gdy świadomość zostaje w pełni zachowana,
- Śpiączka.
Leczenie
Leczenie zespołu dziecka potrząsanego uzależnione jest od indywidualnego przypadku. Urazy mogą być w różnym stopniu nasilenia. Niekiedy koniecznością może stać się regularna rehabilitacja a w trudniejszych przypadkach np. gdy wytworzył się krwiak może zachodzić konieczność ingerencji chirurgicznej.
Bardzo często SBS powoduje zmiany o charakterze nieodwracalnym. Dziecko może częściowo lub całkowicie utracić wzrok czy słuch. Może pojawić się wyraźne opóźnienie rozwojowe, trudności w mowie, kłopoty z uczeniem się czy też upośledzenie umysłowe.
Świadomy rodzic
Często rodzice w czasie zabawy podrzucają małe dziecko chcąc w ten sposób wywołać szerszy uśmiech. Nie zdają sobie jednak sprawy, że mogą w ten sposób doprowadzić do poważnych uszkodzeń w obrębie mózgu oraz kręgosłupa, powodując trwałe kalectwo a nawet śmierć.
Dziecko należy zawsze podtrzymywać za główkę i kark i nie kołysać nim. Pozycja powinna być maksymalnie stabilna i wspierać działanie słabo rozwiniętych mięśni szyjnych. Nie wykonujemy gwałtownych ruchów, nie podnosimy dziecka nagle z podłogi, zawsze pamiętamy o przytrzymaniu za główkę.
Gdy dziecko leży w wózku również unikamy silnego i gwałtownego potrząsania, wskazane jest natomiast delikatne uspokajające dla dziecka kołysanie.
