Zapalenie oczodołu nazywamy stan zapalny w obrębie jamy, w której znajduje się gałka oczna. Jest to bardzo poważna dolegliwość, gdyż jej skutkiem może być utrata wzroku, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy nawet śmierć.
W przypadku tej dolegliwości mówimy o rozwoju stanu zapalnego w jamie zlokalizowanej w czaszce, poniżej czoła, gdzie umiejscowiona jest gałka oczna – oko. Sam oczodół dzieli się przegrodą oczodołową, czyli delikatną warstwą tkanki na dwie części:
- Powierzchowne tkanki oczodołu – część zewnętrzna — część przedprzegrodowa,
- Elementy umiejscowione w głębi oczodołu – część zaprzegrodowa, część zewnętrzna.
Z uwagi na taką budowę oczodołu wyróżniamy różne rodzaje zapalenia:
- Zapalenie tkanek miękkich oczodołu zaprzegrodowe – dotyczy jamy oczodołu – jest to zapalenie tkanek, które znajdują się we wnętrzu oczodołu, za przegrodą oczodołową.
- Zapalenie tkanek miękkich oczodołu przedprzegrodowe – obejmuje zapalenie powiek oraz struktur, które znajdują się przed przegrodą oczodołową.
- Grzybicze zapalenia tkanek oczodołu – mukormykoza oczodołowa stanowi najcięższe i najczęściej występujące z grzybiczych zakażeń tkanek oczodołu.
- Promienica oczodołowa.
Jakie są przyczyny zapalenia oczodołu?
Zapalenie przedprzegrodowe jest najpowszechniej wywołane przez ukąszenie owada lub uraz skóry. Bywa również konsekwencją lokalnie występującej infekcji – gradówki, jęczmienia, zapalenia spojówek, zapalenia woreczka łzowego. Pośród możliwych przyczyn znajduje się również bakteriemia.
Zapalenie zaprzegrodowe wywołane jest najczęściej, bo aż w 90% przypadków, przez zapalenie zatok przynosowych, a dokładnie występuje przeniesienie zakażenia bakteryjnego z zatok, z komórek sitowych. Istnieje możliwość takiego „transportu” stanu zapalnego do oczodołu, ucha środkowego, okolic zębów czy nawet dróg oddechowych, gdzie doprowadzić może do zapalenia płuc. Zapalenie zaprzegrodowe może pojawić się również jako konsekwencja uogólnienia się miejscowych stanów zapalnych jak, chociażby zapalenie woreczka łzowego.
Pośród innych możliwych przyczyn zapalenia oczodołu wymienia się: urazy, które mogą być spowodowane uszkodzeniem oczodołu w czasie przeprowadzania zabiegów chirurgicznych w obrębie oczu lub zatok, może to być również złamanie kości oczodołu.
Mukormykoza tkanek oczodołu wywoływana jest przez grzyby i pojawia się najczęściej u pacjentów, w tym również dzieci, z obniżoną odpornością organizmu. Najczęściej zakażenie oczodołu występuje tutaj jako konsekwencja infekcji, która rozprzestrzenia się z zatok lub jamy nosowej.
Promienica oczodołu stanowi natomiast przypadek ściśle związany z piorunującym zapaleniem zatok.
Jak objawia się zapalenie oczodołu?
- Okolica oczodołu jest zaczerwieniona,
- Okolica oczodołu jest cieplejsza,
- Bolesny obrzęk w obrębie powiek, najczęściej lokalizujący się po jednej stronie.
W sytuacji, gdy zakażenie następuje na skutek ukąszenia owada, w większości przypadków nie pojawiają się objawy ogólne, takie jak, chociażby podwyższona temperatura ciała. Występują one natomiast u pacjentów, u których zakażenie stanowi konsekwencję działania bakterii. Jeśli mamy do czynienia z postacią przedprzegrodową to źrenice prawidło reagują na światło, w normie pozostaje również ostrość widzenia, jak i ruchomość gałek ocznych. Ważne dla rozpoznania typu schorzenia jest również iż bolesność nie występuje w czasie poruszania się gałek ocznych.
W sytuacji, gdy dochodzi do rozwinięcia się postaci zaprzegrodowej, powyższe objawy uzupełniane są o kolejne:
- Zmniejszona ruchomość gałek ocznych wywołana przez obrzęk,
- Ból w czasie, gdy chory próbuje poruszać gałką oczną,
- Obniżenie ostrości widzenia – zdarzają się mroczki przed oczami lub podwójne widzenie,
- Wytrzeszcz,
- Źrenice niereagujące na światło,
- Oprócz tego występuje znaczące pogorszenie samopoczucia oraz gorączka.
Nieco inne są objawy w przypadku mukormykozy:
- Dochodzi do jednostronnego wytrzeszczu,
- Pojawia się obrzęk twarzy,
- Źrenice nieprawidłowo reagują na światło,
- Występuje obniżenie ostrości wzroku lub nawet ślepota,
- Opadnięcie powieki przy zajętym oczodole,
- Oftalmoplegia, czyli zniesienie czynności mięśni gałki ocznej,
- Zaburzenia czucia ruchu gałek ocznych,
- W tej jednostce chorobowej wyróżniające jest, że tworzą się czarne strupy na powiekach, w małżowinie nosa, oraz na podniebieniu.
W sytuacji natomiast, gdy mamy do czynienia z promienicą pojawia się ból okolicy oczodołowej, obniżenie ostrości wzroku oraz wytrzeszcz.
WAŻNE!
Należy mieć na uwadze, że zaprzegrodowe zapalenie oczodołu to niezwykle poważne schorzenie, które aż w 3-11% przypadków prowadzi do utraty wzroku. Może jednak wywołać inne powikłania, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu, czy zakrzepica zatoki jamistej. Zakażenie tkanek, które znajdują się we wnętrzu oczodołu, prowadzi do śmierci 1-2% pacjentów.
Zapalenie oczodołu – Diagnozowanie
1. Przedprzegrodowe zapalenie oczodołu – jeśli pewne jest, że zakażenie wystąpiło na skutek ukąszenia owada lub urazu, to diagnoza może najczęściej zostać postawiona jedynie na podstawie badania okulistycznego. Przeprowadza się wówczas m.in. badanie dna oka, badanie ostrości widzenia oraz ruchomości gałki ocznej.
W sytuacji, gdy pochodzenie zakażenia, jego przyczyna nie jest znana, koniecznością jest przeprowadzenia badania tomografii komputerowej oczodołu oraz zatok, jak również punkcji lędźwiowej.
2. Zapalenie w obrębie jamy oczodołu – pierwszym zaleceniem jest przeprowadzenie tomografii komputerowej zatok oraz okolicy oczodołowej. Najczęściej, bo aż w 90% przypadków, infekcja wynika z zakażenia szerzącego się od zatok, więc zalecana jest konsultacja specjalisty laryngologa.
3. Mukormykoza oczodołowa – w celu postawienia diagnozy wykonuje się tomografię komputerową okolic oczodołu oraz badania histopatologiczne pobranych zakażonych tkanek.
4. Promienica oczodołowa – w celu postawienia rozpoznania konieczne jest wykonanie biopsji.
Leczenie zapalenia oczodołu u dzieci i dorosłych
1. Zapalenie przedprzegrodowe oczodołu – przede wszystkim konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii ukierunkowanej na bakterie Gram-dodatnie. Gdy miejscowe objawy zostają uzupełnione o objawy ogólne, sugerujące rozprzestrzenianie się bakterii, lub jeśli pojawiają się symptomy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych zachodzi konieczność hospitalizacji. W sytuacji, gdy dojdzie do wytworzenia się ropnia, konieczny może być niewielki zabieg ambulatoryjny polegający na usunięciu zalegającej wydzieliny ropnej.
2. Zapalenie w obrębie jamy oczodołu – u dzieci zastosowanie znajdują przede wszystkim antybiotyki ukierunkowane na bakterie Gram-dodatnie. Wynika to z faktu, iż u najmłodszych do zakażenia prowadzi zwykle tylko jeden rodzaj patogenu. U osób dorosłych natomiast konieczne jest wdrożenia antybiotykoterapii pozajelitowej o szerokim spektrum działania, gdyż do pojawienia się stanu zapalnego może doprowadzić wiele różnych bakterii. Jeśli zastosowane leczenie farmakologiczne nie przynosi rezultatów, zalecane jest przeprowadzenie drenażu zatok przynosowych.
3. Mukormykoza- niezbędne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego, w którego czasie usuwane są zmienione zapalnie tkanki. Konieczne jest również podawanie amfoterycyny B, tak samo, jak w przypadku promienicy.
Zobacz także: Wysypka na stopach-przyczyny i leczenie
