Refluks żołądkowo-przełykowy niemowląt i dzieci

Występowanie refluksu żołądkowo-przełykowego można uznać za normę u kobiet ciężarnych oraz u niemowląt. Jeśli dochodzi do jego pojawienia się u dzieci starszych, to należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem, gdyż może stanowić informację o zupełnie innej jednostce chorobowej.

Czym właściwie jest refluks?

Refluksem żołądkowo-przełykowym nazywamy zjawisko cofania się treści pokarmowej, wraz z sokami trawiennymi z powrotem do przełyku. Wystąpienie tego objawu od czasu do czasu nie stanowi powodu do niepokoju, gdyż może zdarzyć się właściwie u każdego, np. na skutek przejedzenia, wówczas doskwierać danej osobie będzie zgaga.

Tak więc nie sam refluks jest powodem do niepokoju. Jeśli jednak obserwujemy u dziecka jego regularne i częste nawracanie oraz objawy towarzyszące, najlepszym rozwiązaniem będzie zgłoszenie się na konsultację do lekarza.

Normalny objaw u niemowląt

W przypadku niemowląt i noworodków obserwujemy objaw refluksu żołądkowo-przełykowego nawet u 50-60% dzieci. Wynika to z niedostatecznego rozwinięcia się przewodu pokarmowego. W tym przypadku sprawa dotyczy przede wszystkim dolnego zwieracza przełyku, który u zdrowej osoby dorosłej całkowicie zabezpiecza przed cofaniem się pokarmu, który znalazł się w żołądku. U małych dzieci nie ma on dość dużo siły i powszechnie dochodzi do ulewania.

Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym refluksowi żołądkowo-przełykowemu u niemowląt jest mała pojemność żołądka, co sprawia, że bardzo szybko w trakcie spożywania posiłku dochodzi do jego przepełnienia, i zanim pokarm zostanie przekazany do dwunastnicy, zaczyna się cofać.

Jak zminimalizować dokuczliwy refluks żołądkowo-przełykowy niemowląt?

Rodzic odpowiednim postępowaniem może zmniejszyć siłę oraz częstotliwość występowania refluksu u niemowlęcia. To wcale nie jest takie trudne, trzeba jedynie:

• Dziecko powinno być karmione zdecydowanie częściej, jednak możliwie krótko, mniejsze porcje zminimalizują ulewanie,
• W miarę możliwości decydować się na karmienie niemowlęcia piersią, zgodnie z zaleceniami WHO do co najmniej 6 miesiąca życia, badania wykazały, że dzieci karmione mlekiem matki mają zdecydowanie mniejszy problem z ulewaniem pokarmu,
• Bezpośrednio po zakończeniu karmienia nie kładziemy dziecka płasko, najlepiej rozwiesić sobie tetrową pieluchę na ramieniu i pochodzić dłuższy czas nawet jeszcze po tym jak dziecku się odbije. Pionowa pozycja pomoże usunąć powietrze nagromadzone w układzie pokarmowym w czasie przełykania pokarmu,
• Ułożenie dziecka do spania powinno być odpowiednio wyższe,
• Układać dziecko do karmienia w taki sposób, aby było pod skosem, główka powinna zostać ułożona znacznie wyżej niż reszta ciała.

W sytuacji, gdy u niemowlęcia objawy refleksowe są mocno nasilone i pojawiają się często, rodzic powinien skonsultować z pediatrą ewentualną zmianę pokarmu. W wielu przypadkach korzystne jest wprowadzenie mleka hipoalergicznego, gdyż dość powszechnie refluks pojawia się jako konsekwencja alergii na białko mleka krowiego. Można również wprowadzić specjalną mieszankę antyrefluksową, która jest zdecydowanie gęstsza od klasycznego mleka modyfikowanego i jej „uciekanie” z żołądka będzie znacznie utrudnione.

Jakie objawy mogą niepokoić, jeśli niemowlę ma refluks?

Fizjologiczny refluks żołądkowo-przełykowy niemowląt utrzymuje się zwykle do mniej więcej 6-9 miesiąca życia, po czym samoistnie znika. U dzieci, które ukończyły 1 rok życia i nadal wykazują jego cechy konsultacja z lekarzem stanowi konieczność. Omówienie sprawy z pediatrą powinno się odbyć również, jeśli pierwszorazowe wymioty pojawiły się po 6 miesiącu życia. Co może nas niepokoić, jeśli malutkie dziecko ma refluks?

1. Pojawiają się gwałtowne, tzw. chlustające wymioty – jeśli dziecko ulewa pokarm powoli wylatuje z buźki, wygląda to mniej więcej jak przelanie się szklanki, gdy pojawiają się wymioty, to treść pokarmowa wydostaje się z żołądka pod ciśnieniem i może polecieć nieco dalej. Najbardziej niepokojące są wymioty z żółcią. Koniecznie udaj się do lekarza, gdyż wymiotowanie u małego dziecka może stanowić objaw groźnych schorzeń.
2. Dziecko przybiera na wadze w bardzo wolnym tempie lub wcale, zdarzają się również sytuacje, że pomimo karmienia masy ciała ubywa. Taka sytuacja u niemowlęcia najczęściej wymaga hospitalizacji i dokładnego zdiagnozowania.
3. Poza objawem refluksu u dziecka obserwujemy znaczącą płaczliwość i duże problemy ze snem.
4. U dziecka widoczne są problemy z przełykaniem pokarmu.
5. Dziecko zachłystuje się treścią pokarmową.
6. Dochodzi do pojawiania się stanów zapalnych dróg oddechowych, a nawet zapalania płuc.

Pojawienie się takich objawów może mieć dwie przyczyny. Jedną z nich jest nadmierne nasilenie refluksu żołądkowo-przełykowego, w wyniku którego pojawiają się podrażnienia przełyku i oskrzeli oraz pokarm jest przyswajany w nadmiernie małych ilościach. Inną możliwą przyczyną jest współistnienie, innych groźnych schorzeń, które muszą zostać zdiagnozowane w celu podjęcia właściwego i skutecznego leczenia.

Jak może objawiać się refluks u starszych dzieci?

Jeśli dolegliwości związane z refluksem pojawiają się często i regularnie się powtarzają, to może dojść do rozwoju choroby refleksowej przełyku. W żołądku pokarm łączy się z kwaśną treścią narządu, gdy dochodzi do jej cofania się, to pojawiają się uszkodzenia w obrębie przełyku.

W następstwie dochodzi do pojawienia się charakterystycznego pieczenia za mostkiem, które nazywamy zgagą, w jamie ustnej pojawia się kwaśny lub gorzki smak, możliwe jest również doprowadzenie do uszkodzenia szkliwa nazębnego. Zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych wśród objawów refluksu żołądkowo-przełykowego wymienia się również występowanie suchego kaszlu oraz chrypki. Niekiedy dochodzi do przedostawania się treści pokarmowych do oskrzeli, co skutkuje częstymi i nawracającymi infekcjami w obrębie górnych dróg oddechowych.

Jakie postępowanie zaleci lekarz?

Jeśli refluks występuje u dziecka, które ukończyło 1 rok życia, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem. Gdy w jego ocenie nie będą występowały niepokojące i alarmujące objawy, zaleci rozpoczęcie postępowania od zmiany diety. Wskaże również, aby układać dziecko do snu w nieco wyższej pozycji, bardziej po skosie.

Jeśli takie postępowanie nie przyniesie rezultatu, to zlecone zostaną odpowiednie badania, których zadaniem będzie wykazanie przyczyny refluksu, a następnie przepisane odpowiednie środki farmakologiczne. W przypadku bardziej nasilonych dolegliwości pediatra może skierować do specjalisty gastroenterologa dzieci.

Refluks żołądkowo-przełykowy – przyczyny i diagnozowanie

Za jedną z głównych przyczyn refluksu żołądkowo-przełykowego u dzieci uznaje się niedostateczne wykształcenie dolnego zwieracza przełyku, jednak przyczyn może być więcej, a pośród nich wyróżniamy:

1. Przerostowe zwężenie odźwiernika żołądka.
2. Przepuklina przepony.
3. Przewlekłe choroby płuc (dysplazja oskrzelowo-płucna, mukowiscydoza).
4. Choroby neurologiczne (refluks występuje np. przy dziecięcym porażeniu mózgowym).
5. Otyłość.

W celu ustalenia przyczyny występowania choroby refleksowej u dziecka lekarz opiera się na kilku podstawowych badaniach;

• RTG z kontrastem – badanie pozwala uwidocznić anatomiczne nieprawidłowości w obrębie układu pokarmowego oraz przepukliny.
• Badanie endoskopowe – u dzieci przeprowadzane w płytkiej narkozie, z uwagi na wyjątkowo duży stres i brak możliwości spokojnego leżenia. Przez usta lub nos wprowadzana jest giętka rurka zakończona kamerą, za pomocą której sprawdza się dokładnie górną cześć przewodu pokarmowego. W czasie badania istnieje możliwość pobrania wycinka w celu przeprowadzenia badania histologicznego.
• pH-metria – badanie to cechuje się wysokim poziomem dokładności diagnostycznej, jednak dla dzieci jest bardzo uciążliwe i trudne do zniesienia. Pochłania 24 godziny. Przez ten czas konieczne jest nieustanne noszenie rejestratora i połączonej z nim rurki, która zostaje wprowadzona przez nos, aż do dolnego odcinka przełyku.

Zobacz także: Endoskopowa biopsja przełyku – opis i przebieg badania

Leczenie

W leczeniu choroby refluksowej największą rolę odgrywa dieta, a właściwie jej zmiana i odpowiednie dostosowanie do potrzeb. W ciągu dnia powinno się zjadać więcej posiłków, jednak zdecydowanie mniejszych objętościowo.

Jeśli mimo to nie dojdzie do ustąpienia objawów, to lekarz z pewnością zaordynuje farmakoterapię. Powszechnie wykorzystuje się preparaty, które powodują zwiększenie pH w żołądku – w konsekwencji, nawet jeśli treść żołądkowa nadal powraca do przełyku, to nie jest już tak drażniąca.

Kolejnym rozwiązaniem jest zastosowanie prokinetyków, czyli leków, które wpływają na poprawę motoryki przełyku oraz żołądka. W niektórych przypadkach w czasie leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego zaleca się preparaty poprawiające tempo opróżniania żołądka.

Ostatecznym rozwiązaniem jest przeprowadzenie operacji, która skupia się na zmianie górnego fragmentu żołądka oraz dolnego odcinka przełyku. W sytuacji, gdy przyczyną refluksu jest występowanie przepukliny przeponowej, konieczne jest zmodyfikowanie tej wady operacyjnie. Plusem jest, iż obecnie zabiegi te przeprowadza się laparoskopowo.

Refluks żołądkowo-przełykowy – dieta

Istnieje kilka zasad, które należy wprowadzić do codziennej diety, jeśli u dziecka występuje refluks żołądkowo-przełykowy.

1. Dieta musi być lekkostrawna.
2. W codziennym jadłospisie powinna znajdować się silnie ograniczona ilość tłuszczy, jednak wysoka zawartość białek.
3. Dziecku nie wolno podawać: czekolady, napojów gazowanych oraz zawierających kofeinę, ostrych przypraw.
4. Zalecane jest jednocześnie zmniejszenie podaży pokarmów kwaśnych, takich jak soki owocowe, marynowane grzyby oraz warzywa np. pomidory.
5. Warzywa najlepiej spożywać po odpowiedniej obróbce termicznej. Dzieci z refluksem nie powinny jeść surowych warzyw.
6. Częściej a mniej – minimum 5-6 posiłków dziennie, jednak zdecydowanie mniejszych objętościowo.

Czytaj więcej: Leczenie refluksu u dzieci, czyli jak walczyć z chorobą refluksową?