Alergia na jad owadów u dzieci

Alergia na jad owadów u dzieci to pojawienie się objawów nadwrażliwości, najczęściej o gwałtownym przebiegu po ukąszeniu owada. Może mieć charakter miejscowy lub uogólniony, czyli dotyczący całego organizmu. Najgroźniejszą odmianą reakcji uczuleniowej jest anafilaksja i wstrząs anafilaktyczny. Jest to sytuacja bezpośredniego zagrożenia życia. Niektóre ukąszenia owadów, u osób z nadwrażliwością mogą powodować tak silne objawy w bardzo krótkim czasie.

Ukąszenia, jakich owadów najczęściej powodują alergię u dzieci?

Najpowszechniejsze są reakcje nadwrażliwości na jad pszczół oraz os. Znacznie rzadziej spotyka się alergie w wyniku ukąszenia trzmiela lub szerszenia. Pszczoła może użądlić tylko jeden raz, gdyż w skórze człowieka pozostaje kawałek jej odwłoka wraz z aparatem żądlącym. Osa może żądlić wielokrotnie. W ostatnich latach powszechniejsze stały się również alergie wynikające z ukąszeń owadów należących do rodziny mrówkowatych. Ważne jest poznanie owada, jaki ukąsił dziecko, wywołując reakcję alergiczną, aby możliwe było wprowadzenie leczenia przeciwko konkretnym składnikom jadu.

Czy uczulenie na jad owadów u dzieci jest częste?

Zdecydowanie bardziej powszechne są miejscowe odczyny alergiczne po ukąszeniu owada, niżeli reakcje uogólnione dotyczące całego organizmu. W przypadku dzieci ogólne reakcje pojawiają się stosunkowo rzadko – wynoszą maksymalnie 6,5% odczynów po ukąszeniu. W Polsce najczęstsze są alergie wywołane przez nadwrażliwość na jad pszczół.

Objawy alergii na jad owadów u dzieci

Reakcja alergiczna spowodowana ukąszeniem owada u dziecka może mieć różny przebieg. Możemy spotkać się z łagodnymi miejscowymi odczynami, łagodnymi objawami ogólnymi bądź ciężką reakcją uogólnioną, która może stanowić nawet zagrożenie dla życia dziecka.

Zdając sobie sprawę z alergii dziecka, staramy się być przygotowani. Warto więc wiedzieć, że każde ukąszenie może dawać inne symptomy nadwrażliwości. Przykładowo jeśli dziecko do tej pory miało jedynie delikatne odczyny alergiczne w miejscu ukąszenia, to nie jest wykluczone, że przy kolejnym użądleniu przez takiego samego owada, nie wystąpi ciężka ogólna postać.

Reakcja nadwrażliwości u dzieci pojawia się w bardzo krótkim czasie, zwykle po kilku, maksymalnie kilkunastu minutach od ukąszenia. W sporadycznych przypadkach potrzeba na ekspozycję objawów kilku godzin. Jednocześnie im szybciej pojawiają się objawy uczulenia, tym bardziej gwałtowny i niebezpieczny przebieg reakcji nadwrażliwości.

1. Objawy reakcji miejscowej

• Najpowszechniej pojawia się niewielkich rozmiarów obrzęk oraz zaczerwienienie w miejscu, gdzie dziecko zostało ukąszone przez owada, ustępuje po upływie kilku godzin – taka reakcja jest całkowicie normalna i pojawia się również u osób niewykazujących cech nadwrażliwości.
• Rozległy, czerwony obrzęk, którego średnica wynosi minimalnie 10 centymetrów, bolesny, swędzi, piecze i utrzymuje się dłużej niż 24 godziny – taka reakcja nadwrażliwości eksponuje się u dzieci, które uczulone są na jad konkretnego owada. Najczęściej nie stanowi ona zagrożenia, jeśli jednak do ukąszenia doszło w obrębie głowy, twarzy, szyi lub w jamie ustnej, może być niebezpieczna, z uwagi na pojawianie się obrzęku otaczających tkanek i możliwość ucisku gardła lub krtani.

2. Objawy łagodnej reakcji ogólnej

• W miejscu użądlenia dziecka przez owada pojawia się obrzęk oraz bąble pokrzywkowe. Te objawy skórne mają tendencję do rozszerzania się na całe ciało. W takiej sytuacji najczęściej dochodzi do pojawiania się opuchlizny w miejscach o dobrym unaczynieniu oraz luźnej strukturze tkanek – małżowiny uszne, powieki czy wargi.
• Pojawienie się tego rodzaju reakcji alergicznej nie stanowi zapewnienia, że w przyszłości po ukąszeniu zareagujemy intensywniej.
• Dziecko należy pokazać lekarzowi, można zrobić zdjęcia reakcji, w razie by objawy ustąpiły przed wizytą. Pediatra zleci badania, zdecyduje czy zachodzi konieczność konsultacji ze specjalistą i przepisze leki, które powinny zawsze być w zasięgu ręki i podane od razu, gdy pojawi się reakcja nadwrażliwości.

3. Objawy uogólnionej reakcji umiarkowanej i ciężkiej (anafilaksja)

Reakcja anafilaktyczna i jej najcięższa odmiana wstrząs anafilaktyczny, są gwałtownymi zespołami objawów, które pojawiają się w momencie kontaktu z nawet niewielką ilością alergenu, już po upływie kilku minut. Anafilaksja może pojawić się zarówno po ukąszeniu przez owada, jak i w uczuleniu na inne rzeczy, objawia się:

• Na całym ciele pojawiają się rozsiane, duże bąble pokrzywkowe,
• Skóra na całym ciele jest zaczerwieniona,
• Obrzęk gardła, języka i krtani – trudności w oddychaniu,
• Nudności,
• Wymioty,
• Kolkowe bóle w brzuchu,
• Chrypka,
• Problemy z przełykaniem oraz mówieniem,
• Zasłabnięcie – ma nagły charakter, wiąże się ze spadkiem ciśnienia tętniczego, puls jest słabo wyczuwalny,
• Utrata przytomności,
• Drgawki.

O wstrząsie anafilaktycznym mówimy w sytuacji, gdy pojawiają się objawy ze strony układu krążenia. Taka sytuacja wymaga natychmiastowej pomocy. Podanie adrenaliny z ampułkostrzykawki i wezwanie pomocy medycznej.

4. Objawy reakcji toksycznej – pojawia się w sytuacji, gdy dziecko zostanie jednocześnie użądlone przez większą ilość owadów, najczęściej musi ich być powyżej 10. Duża ilość jadu wywołuje w organizmie tzw. reakcję toksyczną i może prowadzić do uszkodzeń w obrębie nerek lub wątroby. Dzieci, u których występuje uczulenie na jad, zgłaszają następujące objawy:

• Nudności,
• Wymioty,
• Bóle głowy,
• Zawroty głowy,
• Gorączka,
• Silne osłabienie,
• Drżenie ciała,
• Drgawki.

W takiej sytuacji dzieci i osoby cierpiące na schorzenia kardiologiczne wymagają szybkiej interwencji lekarskiej.

Co robić w razie ukąszenia owada?

Po ukąszeniu pszczoły w skórze pozostaje żądło, należy je niezwłocznie usunąć, podważając paznokciem lub pincetą. W ten sposób ograniczymy dalszy napływ jadu do skóry. Do miejsca ukąszenia przykładamy lód lub zimny kompres, który pomoże zapobiec szerzeniu się obrzęku oraz uśmierzy ból. W przypadku gdy ukąszenie miało miejsce na kończynie, można założyć nad nim opaskę uciskową.

Przy silnej miejscowej reakcji uczuleniowej można podać lek przeciwhistaminowy lub na miejsce po użądleniu nanieść maść sterydową. Jeśli nie posiadamy preparatów medycznych, należy udać się do przychodni. W sytuacji, gdy ukąszenie miało miejsce w okolicach głowy, twarzy lub jamy ustnej należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Przy silnej reakcji anafilaktycznej należy niezwłocznie podać dziecku domięśniowo adrenalinę z ampułkostrzykawki, jeśli zostaliśmy przeszkoleni do jej użycia. Można również poprosić inną osobę, która wie jak to zrobić. Zastrzyk wykonuje się domięśniowo w boczną powierzchnię uda. Natychmiast wzywamy również pogotowie ratunkowe. Dziecko należy położyć na plecach i unieść jego nogi do góry lub posadzić, jeśli pojawiają się u niego trudności z oddychaniem. Nie odchodzimy od dziecka i nie zostawiamy go samego, aż do chwili, gdy pojawi się pomoc medyczna.

W sytuacji, gdy w obliczu silnej reakcji anafilaktycznej nie posiadamy adrenaliny, należy niezwłocznie wezwać pogotowie i kontrolować czynności życiowe dziecka. Jeśli dojdzie do zatrzymania oddechu, rozpoczynamy resuscytację krążeniowo-oddechową i kontynuujemy ją do czasu przybycia ratowników. Wówczas oni przejmą czynności mające na celu przywrócenie oddechu oraz pracy serca.

Po przebyciu reakcji anafilaktycznej uczulone dziecko powinno zawsze mieć przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną, jej natychmiastowe podanie może uratować życie. Lekarz najczęściej zapisuje dwie dawki leku, gdyż zdarzają się sytuacje, że podanie jednej nie jest wystarczające i po upływie 5-10 minut trzeba podać kolejną.

Jeśli zastosowanie adrenaliny przyniosło oczekiwane rezultaty i dziecko czuje się dobrze i tak powinno zostać zbadane przez lekarza.

Jak leczy się alergię na jad owadów u dzieci?

W przypadku ostrych, gwałtownych reakcji alergicznych należy postępować zgodnie z powyższymi zasadami.

Odczulanie, czyli immunoterapia swoista, to obecnie jedyna znana metoda leczenia alergii w kontekście przyczynowym. Jednak jeśli mamy pewność co do czynnika uczulającego to jej zastosowanie może zmniejszyć ryzyko ciężkich reakcji nadwrażliwości u dziecka w przyszłości. Ten rodzaj terapii stosuje się u dzieci powyżej 5 roku życia, które przebyły epizod anafilaksji po użądleniu przez owada, badania potwierdzają alergię i rodzic podpiszę pisemną zgodę na przeprowadzenie leczenia. Minimalny czas odczulania to od 3 do 5 lat, są jednak sytuacje, gdy jego prowadzenie trwa przez całe życie.

Zobacz także: Odczulanie, czyli jedyna znana współczesnej medycynie metoda na całkowite pozbycie się alergii

Jak chronić siebie i dziecko przed ukąszeniem owadów i możliwą reakcją anafilaktyczną?

1. Pojemniki z jedzeniem powinny być szczelnie zamykane.
2. Należy unikać jedzenia posiłków oraz picia słodkich napojów na zewnątrz. Jeśli nie ma innej możliwości warto, aby kubki były szerokie, a dla dzieci przeźroczyste by istniała możliwość zauważenia owada.
3. Kubły na śmieci powinny być szczelnie zamknięte.
4. Odpadki z żywnością powinny być szczelnie zamknięte.
5. Gdy wybieramy się do lasu, ubranie powinno być odpowiednio dobrane – kapeluch, długie rękawy i nogawki spodni, warto wybierać raczej biały kolor, gdyż jaskrawe mogą przyciągać owady.
6. W okresie wiosenno-letnim unikamy przebywania w miejscach, gdzie intensywnie kwitną rośliny.
7. Jeśli dziecko biega po trawie, nawet na własnej działce, powinno mieć na nóżkach obuwie.
8. W czasie jazdy samochodem należy zamykać okna.
9. Unikamy używania intensywnie pachnący kosmetyków jeśli wychodzimy z domu.

Gdy wokół dziecka lata kilka lub więcej owadów:

1. Powiedz, aby zasłoniło głowę rękoma.
2. Poucz, aby spokojnie i cicho próbowało odejść, z miejsca, gdzie są owady, nie należy ich odganiać, aby nie stały się bardziej rozdrażnione.
3. Jeśli mimo wszystko dojdzie do ukąszenia, koniecznie należy oddalić się nawet o kilkadziesiąt metrów lub ukryć się z dzieckiem w najbliższym budynku. W momencie użądlenia wytwarzana jest substancja, która wabi inne owady.

Jeśli nasze dziecko jest silnie uczulone na jad owadów lub cokolwiek innego warto założyć mu na nadgarstek specjalną bransoletkę z informacją o alergii. Wszystkie osoby z jego otoczenia powinny zostać pouczone o alergii i nauczone podawania adrenaliny z ampułkostrzykawki w nagłej sytuacji. Powiedz o nadwrażliwości nauczycielom, dyrekcji szkoły lub przedszkola. Warto również poinformować kolegów z klasy, którzy w razie konieczności będą wiedzieli jak zareagować i mogą przyczynić się do uratowania życia.

Czytaj także: Co to takiego alergeny? Jakie substancje i z jakiego powodu wywołują uczulenia u naszych dzieci?