Czosnek pospolity to jedno lub dwuroczna bylina z rodziny amarylkowatych. Zaliczana jest zarówno do przypraw, warzyw, jak i roślin leczniczych. Rośliną ta osiąga zazwyczaj od 20 do 100 cm wysokości. Jego łodyga zaczyna się od podziemnej cebuli (główki) złożonej z kilku lub kilkunastu pąków wypukłych zewnętrznie i spłaszczonych wewnętrznie.
Cała cebula ma zaś kulisty, lekko płaski kształt. Korzenie czosnku są słabo rozwinięte, o długości osiągającej 20- 30 cm w głąb ziemi, które w dorosłej roślinie zanikają. Liście czosnku o długości do 50 cm i szerokości około 1 cm są płaskie lub w kształcie rynny i charakteryzują się zieloną lub zielono niebieską barwą. Ich powierzchnia jest bruzdowata, a szczyty zaostrzone. Są to tzw. liście asymilujące. Oprócz nich występują także liście ochronne oraz spichrzowe. We wnętrzu liścia spichrzowego obecny jest również liść złożony, który chroni zawiązki liści asymilujących. Wielkość podziemnej cebuli uzależniona jest od ilości liści w roślinie. Kwiatostan czosnku ma postać kulistą z białymi lub jasnoróżowymi kwiatami wyrastającymi na 1,5- centymetrowych szypułkach. Pomiędzy kwiatami występują cebulki powierzchne w ilości około 30. U niektórych osobników czosnku brak kwiatów.
Skład czosnku pospolitego
W skład świeżego ząbku czosnku wchodzi od 60 do 65% wody, 32% węglowodanów oraz do 6,5% białka. Pozostałym składnikiem występującym w dużej ilości jest witamina C (około 31 mg w 100 g surowca). Oprócz tego licznie występują witaminy z grupy B. Świeże ząbki zawierają olejek czosnkowy, który posiada właściwości bakteriobójczy oraz kwas pirogronowy. Do pierwiastków zawartych w roślinie należą: żelazo, fosfor, magnez i potas.
Czosnek pospolity najczęściej stosuje się jako roślinę leczniczą. Jego głównym składnikiem odżywczym, oprócz witamin i olejku czosnkowego jest alliina. Jest to bezwonny i łatwo rozpuszczalny w wodzie enzym, który w posiekanym czosnku przekształca się w allicynę charakteryzującą się ostrym zapachem i silnym działaniem antybiotycznym.
Właściwości i zastosowanie
Czosnek posiada działanie bakteriobójcze, przeciwgrzybicze, redukuje poziom cholesterolu, a także obniża ciśnienie tętnicze. Doskonale sprawdza się też w dolegliwościach trawiennych. Stosuje się go w zakażeniach wielu układów m.in. oddechowego czy moczowego. Wprowadzenie czosnku do codziennej diety może zapobiegać występowaniu raka żołądka.
Dzięki swoim bogatym właściwościom czosnek pozytywnie wpływa na florę bakteryjną jelit. Jego regularne spożywanie może zapobiegać nawet chorobom wirusowym.
Oprócz leczniczego zastosowania, czosnek pospolity doskonale sprawdza się jako warzywo i dodatek do wielu potraw, wzbogacający ich smak i aromat. Czosnek możemy stosować w różnych postaciach. Surowy działa jako środek przeciwpasożytniczy, przeciwbólowy i znieczulający. Gotowaną roślinę możemy wykorzystać do przygotowania płynu do płukania gardła przy zapaleniu migdałków. Czosnek stosuje się także zewnętrznie jako środek w walce m.in. z opryszczką czy w łagodzeniu ukąszeń i stłuczeń. Olejek eteryczny z czosnku dostępny w aptece złagodzi natomiast infekcje dróg oddechowych i układu pokarmowego.
Sadzenie i uprawa
Czosnek pospolity rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie. Cebulki podziemne lub powierzchne sadzi się jesienią lub na wiosnę. Pobudzanie rośliny do rozwoju wegetatywnego odbywa się w temperaturze 3- 5°C,natomiast jej najsilniejszy rozwój odnotowuje się w temperaturze 18- 20°C. Cebulki zaczynają rozwijać się dopiero w temperaturze powyżej 20°C. Czosnek rozwija się około 4 miesiące w klimacie tropikalnym oraz około 10 miesięcy w pozostałych regionach. Gdy rośliną jest już dojrzała, jej liście usychają. Czosnek wytrzymuje niskie temperatury, lecz jego wymagania glebowe są dosyć wysokie. Najlepsze dla niego pH waha się od 5,5 do 7,5. Poza tym gleba pod uprawę czosnku owi na być bogata w azot. Rośliną lubi umiarkowaną wilgotność. Nie posiadł nasion, dlatego też uprawia się ją poprzez sadzenie cebulek. Surowiec źle znosi również sąsiedztwo innych roślin. W naszym klimacie, czosnek sadzony jesienią zbieramy w lipcu, zaś uprawy wiosenne- w sierpniu i wrześniu.
