Astma u dzieci zdecydowanie wiedzie prym pośród przewlekłych schorzeń, jakie mogą pojawić się w wieku dziecięcym. Występuje aż u 15-20% dzieci. Na przełomie ostatnich 30 lat, nieustannie notujemy wzrost ilości zachorowań właśnie na astmę. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że najwięcej przypadków tego schorzenia stwierdza się w krajach rozwiniętych. W wyniku astmy znacząco spada jakość życia, a dzieci i młodzież przez tę dolegliwość bardzo często opuszczają zajęcia w szkole.
Przyczyny występowania astmy u dzieci
Przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych, jaką jest astma u dzieci, wykorzystuje liczne komórki oraz wytwarzane przez nie substancje. Nadreaktywność oskrzeli wywołuje stan zapalny o przewlekłym charakterze, który skutkuje występowaniem nawracających sytuacji pojawiania się świszczącego oddechu, kaszlu, ucisku w klatce piersiowej i duszności. Dochodzi do nich najpowszechniej w nocy lub nad ranem.
Astma oskrzelowa u dzieci wyróżnia się sytuacjami odwracalnej obturacji dróg oddechowych, jak również nadreaktywnością, czy też nadwrażliwością oskrzeli na różne czynniki:
- Swoiste, czyli alergeny, konieczne jest wykonanie prób uczuleniowych i sprawdzenie, na co dziecko jest uczulone, jest to astma oskrzelowa atopowa,
- Nieswoiste, czyli wysiłek fizyczny, zimno, gorąco czy emocje, to astma oskrzelowa nieatopowa.
Astma rozwija się w sposób złożony. Najpowszechniejszą przyczyną jest podłoże zaburzeń alergicznych i jest uzależniona od przeciwciał IgE. Ich działanie w połączeniu z cząsteczkami alergenu powoduje wystąpienie szeregu reakcji biochemicznych i immunologicznych, które prowadzą do rozpoczęcia się tzw. kaskady zapalnej. Na wywołanie i utrzymywanie się stanu zapalnego silnie wpływają eozynofile.
Astma oskrzelowa – kiedy dziecko jest nią silniej zagrożone?
- Atopia,
- Czynniki genetyczne,
- Silne wystawienie na kontakt z alergenami,
- Zakażenia w obrębie układu oddechowego – najpowszechniej wirusowe,
- Płeć – we wczesnym dzieciństwie astma powszechniejsza jest u chłopców, jednak z czasem różnica ta ulega zatarciu i około 10 roku życia plasuje się na podobnym poziomie u obu płci,
- Zanieczyszczenia środowiska,
- Niska masa urodzeniowa,
- Narażenie na dym tytoniowy.
Objawy dychawicy oskrzelowej u dzieci
To, jakie symptomy się pojawiają w przypadku astmy, jest dość mocno związane z wiekiem dziecka, jak również jego stanem zdrowia.
- Objawy astmy u małego dziecka – podstawowym symptomem choroby u małych dzieci może być przewlekle utrzymujący się kaszel, duszność i/lub kaszel po wysiłkowy, występowanie świszczącego oddechu. W tym czasie choroba może przypominać zwykłą infekcję górnych dróg oddechowych, która przebiega bez gorączki.
- Objawy astmy oskrzelowej u starszych dzieci – duszność, napadowy, suchy kaszek, który pojawia się zwykle nocą lub nad ranem, świszczący oddech, uczucie ucisku w klatce piersiowej. Pojawienie się objawów może być gwałtowne, jednak najczęściej spowodowane jest: stresem, ekspozycją na alergen, infekcją lub wysiłkiem fizycznym.
- Objawy w zaostrzeniu astmy u dzieci – trudności w mówieniu, sinica, wdechowe ustawienie klatki piersiowej, przyspieszenie czynności serca, wciąganie międzyżebrzy, praca dodatkowych mięśni oddechowych, zaburzenia świadomości.
To, jak ciężko przebiega astma u dzieci, uzależnione jest od nasilenia procesu zapalnego w obrębie dróg oddechowych.
Zobacz także: Objawy astmy u dzieci
Rodzaje astmy u dzieci
Astmę u dzieci dzielimy ze względu na nasilenie objawów oraz jej przebieg kliniczny:
- Astma oskrzelowa sporadyczna,
- Astma oskrzelowa przewlekła łagodna,
- Astma oskrzelowa przewlekła umiarkowana,
- Astma oskrzelowa przewlekła ciężka.
Diagnostyka
Podstawą rozpoznania są klasyczne objawy astmy, stwierdzone w czasie badania przedmiotowego oraz szczegółowego wywiadu lekarskiego. W kolejnym etapie zachodzi konieczność przeprowadzenia badań czynnościowych układu oddechowego:
- Spirometria,
- Testy dynamiczne,
- Ocena szczytowego przepływu wdechowego.
Wykonuje się również RTG – obraz płuc w większości przypadków jest prawidłowy, jednak badanie przydaje się w różnicowaniu astmy z innymi schorzeniami. Gdy zajmujemy się diagnozowaniem astmy u dziecka, pomocne mogą być również:
- Przeprowadzenie oceny całkowitego stężenia IgE oraz swoistych IgE w surowicy krwi,
- Eozynofilia w krwi obwodowej,
- Punktowe testy skórne.
Badania te znajdują również zastosowanie w diagnozowaniu atopowej astmy oskrzelowej u dzieci.
Zapobieganie zaostrzeniom astmy u dzieci
- Unikanie narażania dziecka na oddziaływanie dymu tytoniowego,
- Ograniczenie ekspozycji i możliwości zetknięcia się z alergenem do maksymalnego minimum,
- Unikanie zanieczyszczonego środowiska,
- Unikanie infekcji,
- Karmienie dziecka piersią możliwie jak najdłużej,
- Unikanie kontaktu z czynnikami drażniącymi, takimi jak: dwutlenek siarki, tlenek azotu, lakiery, farby,
- Jeśli pojawiają się objawy, należy stosować wczesne leczenie profilaktyczne.
Leczenie dychawicy oskrzelowej
W przypadku większości małych pacjentów astma oskrzelowa daje możliwość skutecznego leczenia i kontrolowania. Celem prowadzonej terapii jest osiągnięcie maksymalnej poprawy stanu pacjenta, przy stosowaniu jak najmniejszej ilości leków. Aby było to możliwe, należy:
- Zapobiegać zaostrzeniom choroby,
- Ograniczyć lub wyeliminować przewlekłe objawy chorobowe,
- Dbać o regularną aktywność fizyczną dziecka,
- Dbać o utrzymanie jak najlepszej czynności płuc,
- Ograniczyć lub całkowicie zrezygnować z konieczności stosowania leków, o krótkotrwałym działaniu – leków B2-adrenergicznych.
Z uwagi na fakt, iż najpowszechniej rozpoznawanym rodzajem schorzenia u dzieci jest astma atopowa, konieczność stanowi ograniczenie do minimum kontaktu dziecka z alergenami. Jeśli jest to możliwe, ich całkowite usunięcie z otoczenia.
Leki, jakie stosuje się w leczeniu astmy, mogą być stosowane na najróżniejsze sposoby: pozajelitowo, doustnie czy wziewnie. Najlepszą i najbardziej optymalną opcją jest stosowanie leków o wziewnym charakterze. Ich forma pozwala na przedostanie się bezpośrednio do układu oddechowego, co wpływa na szybkość działania i możliwość uzyskania większej skuteczności przy małych dawkach.
Wykorzystywane są również preparaty do inhalacji. Wprowadzane są one do układu oddechowego z zastosowaniem różnego rodzaju dozowników, które dostosowuje się do potrzeb pacjenta i jego możliwości.
Przeciwzapalne leki profilaktyczne, które wykorzystuje się przy astmie u dzieci to:
- Kortykosteroidy wziewne,
- Kromoglikany,
- Długo działające leki B2-adrenergiczne,
- Preparaty teofiliny,
- Leki antyleukotrienowe.
Leki o działaniu objawowym, które usuwają skurcz oskrzeli, stosowane u dzieci w leczeniu astmy to:
- Wziewne leki antycholinergiczne,
- Krótko działające leki B2-adrenergiczne,
- Krótko działające preparaty teofiliny.
W przypadku astmy u dzieci możliwe jest zastosowanie, podobnie jak w przypadku innych chorób alergicznych – immunoterapii swoistej, czyli odczulania.
W skład leczenia astmy oskrzelowej u dzieci wchodzi kilka dodatkowych ważnych elementów:
- Umiarkowany wysiłek fizyczny,
- Fizykoterapia,
- Leczenie klimatyczno-sanatoryjne.
Czytaj również: Dlaczego warto oczyszczać powietrze w domu?
