Ostre zapalenie ucha środkowego jest dolegliwością, która zdecydowanie częściej rozwija się u dzieci niżeli u osób dorosłych. Wynika to z drobnej różnicy anatomicznej – dziecięca trąbka słuchowa – trąbka Eustachiusza, jest krótsza, szersza i ułożona bardziej poziomo, niż u osób dorosłych. Jest to powodem częstych infekcji bakteryjnych, wynikłych z szerzenia się zakażeń z nosa oraz gardła, które mają do pokonania stosunkowo łatwą drogę.
Stan zapalny w ostrym zapaleniu ucha środkowego obejmuje samą błonę bębenkową oraz pozostałe elementy znajdujące się w obrębie tej struktury anatomicznej. Schorzenie rozwija się nagle, gwałtownie. Jednego dnia dziecko wydaje się zwyczajnie przeziębione, po czym przez całą noc płacze, a właściwie krzyczy, nie potrafiąc dokładnie określić przyczyny dolegliwości. Rano rodzice najczęściej zauważają wydostającą się z ucha ropną wydzielinę.
Do rozwoju infekcji bakteryjnej w uchu środkowym dochodzi, gdy szerzy się zakażenie z nosa czy też nosowej części gardła. Z łatwością przedostaje się do ucha poprzez trąbkę Eustachiusza. Może wywoływać zarówno miejscowe, jak i ogólne objawy stanu zapalnego. W obrębie jamy bębenkowej pojawia się ropna wydzielina.
Jeśli u dziecka zapalenie ucha zostanie zdiagnozowane trzy lub więcej razy, w przeciągu zaledwie pół roku, mówimy o nawracającym ostrym zapaleniu ucha środkowego.
Przyczyny choroby
- Wirusowe zapalenie w obrębie górnych dróg oddechowych może prowadzić do rozwoju infekcji ucha.
- Zdarzają się przypadki rozwoju infekcji poprzez przewód słuchowy zewnętrzny, gdy dochodzi do perforacji błony bębenkowej lub na skutek stosowania drenów wentylacyjnych.
- U większości dzieci, dokładna przyczyna wynika z mieszanych czynników etiologicznych. Choroba może zostać spowodowana przez następujące wirusy: paragrypy, RSV, grypy A, adenowirusy, rynowirusy.
- Winowajcy pośród bakterii: najwięcej przypadków bakteryjnych infekcji wywoływanych jest przez S. Pneumoniae, jednak choroba może zostać spowodowana również przez M. Catarhalis czy H. Influenza. Bakterie te przebywają w nosowej części gardła, natomiast w wyniku infekcji,może wskutek ich oddziaływania dojść do zapalenia ucha środkowego.
- Występowanie trzeciego migdała blokującego gardło.
- Rozszczep podniebienia.
- Niewłaściwie warunku ekonomiczne oraz socjalne.
- Bierne palenie tytoniu.
- Alergia, która wywołuje obrzęk w obrębie błony śluzowej w miejscu ujścia trąbki słuchowej.
- Problem niedrożności trąbki słuchowej w wyniku stanu zapalnego oraz obecności w niej wydzieliny.
Zapalenia ucha środkowego u dzieci a trąbka Eustachiusza
U dzieci zapalenia ucha środkowego bywają dość powszechne. Niepełne wykształcenie i nieco inna budowa oraz układ trąbki słuchowej niżeli u osób dorosłych, mają duży wpływ na rozwój schorzeń w obrębie uszu. U młodszych dzieci często dochodzi do infekcji górnych dróg oddechowych, co w konsekwencji może prowadzić do rozwoju zapaleń ucha środkowego. Istnieje również szereg dodatkowych czynników, które zwiększają narażenie dzieci na rozwój tego schorzenia:
- Dziecko nie było lub nie jest karmione piersią,
- Predyspozycje genetyczne,
- Okres jesień-zima,
- Obniżona odporność organizmu,
- Uczęszczanie dziecka do żłobka lub przedszkola,
- Alergie,
- Nieprawidłowości w budowie trąbki słuchowej.
Jak często diagnozowane jest zapalenie ucha środkowego u dzieci?
Przeważająca większość dzieci co najmniej raz w życiu cierpi z powodu ostrego zapalenia ucha. Schorzenie najczęściej rozwija się w okresie od 6 do 18 miesiąca życia, a już po przekroczeniu przez dziecko 7 roku życia choroba spotykana jest coraz rzadziej. Nawracająca odmiana schorzenia stanowi zwykle domenę dzieci poniżej 2 lat. Jednakże powszechniej u takich, u których występują predyspozycje do tej dolegliwości. Możliwe jest wówczas również obserwowanie wysiękowego zapalenia ucha.
Zapalenie ucha objawy
Ogólne symptomy zapalenia ucha środkowego przedstawiają się następująco:
- Odczucie pełnego ucha,
- Gorączka występuje w ¼ przypadków,
- Bardzo silny i pulsujący ból ucha, który najpowszechniej rozpoczyna się w czasie snu,
- Wysięk z ucha – wyciek ropnej wydzieliny,
- Pogorszenie słuchu.
Zobacz także: Zapalenie ucha u dziecka a utrata słuchu – czy dziecku grozi głuchota?
Objawy zapalenia ucha środkowego u dzieci:
- Niepokój,
- Małe dziecko sięga rączką do chorego ucha,
- Płacz,
- Krzyk,
- Ból,
- Wszystkie objawy rosną w siłę do momentu, aż dojdzie do pęknięcia błony bębenkowej i wydostania się treści z jamy bębenkowej,
- Kłopoty ze snem,
- Wysoka temperatura,
- Wymioty,
- Biegunka,
- Objawy są silniejsze u młodszych dzieci.
Kiedy do lekarza?
Małe dzieci poniżej 2 roku życia powinny zostać niezwłocznie skonsultowane z lekarzem. Jeśli nie widzimy wysięku z ucha, przyczyna może być inna, przy gorączce można podać leki na jej zbicie. Jednak jeśli objawy nie ustępują, dziecko powinno zostać pokazane pediatrze. W wielu przypadkach zachodzi konieczność konsultacji laryngologicznej. Zapalenie ucha powinno być leczone przez lekarza, gdyż możliwe jest wystąpienie powikłań.
Zapalenie ucha u dziecka – rozpoznanie
Podstawą rozpoznania zapalenia ucha środkowego jest przeprowadzenie badania otoskopowego. W jego przebiegu ucho jest wziernikowane, a jego wnętrze dokładnie oceniane. W przypadku niespokojnych dzieci wymaga to wielkiej wprawy. Badanie może przeprowadzić pediatra, ale najczęściej zalecana jest konsultacja laryngologiczna.
Dzięki temu badaniu możliwe jest stwierdzenie zmian o charakterze zapalnym oraz stopnia ich nasilenia. Dowiadujemy się również czy w jamie bębenkowej występuje treść ropna, czy jest ona zaczerwieniona lub pogrubiona. Możliwe jest również zaobserwowanie wycieku zlokalizowanego w przewodzie słuchowym zewnętrznym.
Laryngolog w czasie badania z pewnością zwróci uwagę, jeśli pojawi się najbardziej wyróżniająca zmiana w obrębie błony bębenkowej. Mianowicie jeśli będzie ona uwypuklona na zewnątrz oraz silnie zaczerwieniona. Z kolei wszelkie zmiany o ropnym charakterze są widoczne w obrębie przewodu słuchowego, jeśli doszło do perforacji błony bębenkowej
Wydzielina ropna, która zalega w uchu w czasie infekcji, może powodować niedosłuch u dzieci. W większości przypadków przejściowy. Laryngolog, wykonując badanie szeptem lub próby stroikowe może określić poziom niedosłuchu.
Leczenie
Bardzo często zdarza się, że objawy i cała choroba ustępuje u dzieci w sposób samoistny. Z tego powodu przy lżejszych postaciach schorzenia zalecana jest przede wszystkim obserwacja dziecka, odpoczynek i podawanie leków o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwgorączkowym. Zaleca się, aby pierwsze leki podać dopiero po rozpoznaniu schorzenia, jednak jeśli dziecko bardzo się męczy i ma wysoką gorączkę, należy mu pomóc, przed udaniem się do lekarza. Najczęściej stosuje się paracetamol lub ibuprofen. Dawki oznaczone są na opakowaniach syropów (najbardziej przystępna forma dla dzieci), należy jednak pamiętać, że zawsze podajemy je zgodnie z wagą dziecka, a nie z wiekiem – ta wartość jest orientacyjna.
Antybiotykoterapia zostaje zastosowana, jeśli w ciągu dwóch dni nie pojawia się najmniejsza poprawa. Dzieciom przepisywane są antybiotyki w następujących sytuacjach:
- Występuje wyciek z ucha,
- Dziecko ma ograniczony dostęp do pomocy medycznej,
- Występują wymioty,
- Występuje wysoka gorączka,
- Dziecko ma mniej niż 6 miesięcy,
- U dziecka występują predyspozycje do nawracającego zapalenia ucha środkowego,
- Dzieci, które mają mniej niż 2 lata i występuje obustronne zapalenie ucha środkowego,
- Dzieci, u których występują nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki,
- Dziecko ma zespół Downa,
- U dziecka występują zaburzenia immunologiczne.
W sytuacji, gdy stosowanie antybiotyku przez okres jednego tygodnia nie przyniosło u dziecka poprawy, konieczne jest podanie domięśniowo lub dożylnie ceftriakosn’u, lub amoksycyliny z kwasem klawulanowym.
Zdarzają się sytuacje, że niezbędne staje się przeprowadzenie zabiegu, polegającego na nacięciu błony bębenkowej. Wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Wskazaniem mogą być kwestie diagnostyczne – pobranie wycinka do badania mikrobiologicznego lub typowo terapeutyczne – usunięcie zalegającej wydzieliny lub uniknięcie powikłań.
Pośród wskazań do przeprowadzenia nacięcia błony bębenkowej wymienia się:
- Do rozwoju zapalenia ucha, dochodzi w czasie przyjmowania antybiotyku z zupełnie innej przyczyny,
- Choroba przebiega wyjątkowo ostro u niemowląt lub małych dzieci,
- Stosowana antybiotykoterapia nie przynosi rezultatów,
- Występowanie silnych dolegliwości bólowych w przebiegu ostrego zapalenia ucha środkowego, połączone z gorączką i uwypukleniem błony bębenkowej,
- Pacjenci, u których występuje ostre zapalenie ucha środkowego oraz niedobory immunologiczne,
- Zapalenie błędnika lub porażenie nerwu VII jako powikłanie wewnątrzskroniowe.
Powikłania ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci
- Zapalenie wyrostka sutkowatego (zaczerwienienie skóry, uwypuklenie części miękkich),
- Skrzywienie twarzy,
- Porażenie nerwu twarzowego,
- Zaburzenia czynności twarzy, po tej samej stronie co zajęte chorobą ucho.
Profilaktyka zapalenia ucha środkowego u dzieci
- Wskazane jest coroczne szczepienie dziecka na grypę – omów to z pediatrą.
- Dbaj, aby dziecko myło ręce możliwie jak najczęściej i ucz je zasad higieny, pomoże to uniknąć wielu infekcji i w pewnym stopniu ochroni również przed grypą.
- W czasie karmienia główka dziecka powinna być lekko uniesiona, unikaj całkowicie poziomej pozycji.
- Amerykańskie badania wykazały, że dzieci, które poddane zostały szczepieniu przeciwko pneumokokom, rzadziej chorują na zapalenie ucha. Warto więc rozważyć podanie właśnie takiej szczepionki.
- Chroń dziecko i siebie przed przebywaniem w zadymionych pomieszczeniach. Liczni naukowcy wyrażają swoje przekonanie, że dym papierosowy prowadzi do paraliżu rzęsek w układzie oddechowym i tym samym powoduje upośledzenie jego oczyszczania, co prowadzi do częstego rozwoju rozmaitych infekcji.
Czytaj również: Ochroń uszy dziecka po chorobie – 8 sposobów
