Grypa, czyli kompendium wiedzy o najstarszym i najgroźniejszym wirusie

Grypa jest chorobą zakaźną, zwykle charakteryzującą się sezonowością występowania. W niektórych sytuacjach, szczególnie jej początki bywają mylone ze zwykłym przeziębieniem, co może być niebezpieczne, gdyż w przypadku niedoleczonej lub źle wyleczonej grypy może dojść do groźnych powikłań. Na podstawie zebranych danych i przypuszczeń, jakie rodzaje tego schorzenia zaatakują w konkretnym czasie, co roku wypuszczane są szczepienia, które mogą uchronić przed zachorowaniem, zmniejszyć jego intensywność lub pomóc uniknąć niebezpiecznych dla zdrowia i życia powikłań. Mimo to duża część społeczeństwa nie decyduje się na taką ochronę.

Zobacz także: Nie daj się infekcjom >>

Grypa w kontekście historycznym

Można powiedzieć, że grypa jest chorobą, którą znamy właściwie od zawsze, gdyż jako pierwszy opisał ją Hipokrates w IV wieku p.n.e. Pozornie może się wydawać, że powinno to być jednym z czynników, które sprawią, że przestaje ona być dla nas – ludzi groźna, jednak możemy na nią chorować wielokrotnie, gdyż wirus tej zakaźnej choroby ulega nieustannym mutacjom. Grypa u dzieci może przebiegać z bardzo silnymi objawami i być niezwykle niebezpieczna.

Problem grypy, która zbierała śmiertelne żniwo pośród dzieci i osób starszych, istniał w średniowieczu oraz w późniejszym okresie, gdy pandemie pustoszyły Amerykę, Azję oraz Europę. Pomiędzy XVI a XX wiekiem choroba ta pochłonęła miliony ofiar, w tym wiele dzieci. Dobrze znana odmiana grypy „Hiszpanka”, czyli mutacja H1N1 w czasie trwającej dwa lata pandemii, pochłonęła więcej ofiar niż cała I wojna światowa.

W dzisiejszych czasach powszechna dostępność szczepień przeciwko grypie stanowi dla nas rodzaj zabezpieczenia przed rozwinięciem się pandemii. Mimo to, to wirusowe schorzenie jest czymś, czego z pewnością należy obawiać się w przypadku małych dzieci, osób starszych oraz takich z obniżoną odpornością organizmu. Mimo znacznego rozwoju medycyny grypa nadal przoduje jako jedna ze zdecydowanie najpoważniejszych chorób o podłożu wirusowym na świecie, atakującą przede wszystkim drogi oddechowe.

Sezon grypowy

W Polsce sezon zachorowań na grypę przypada na miesiące od września, aż do kwietnia. Kulminacyjnym okresem, w którego czasie notowana jest największa ilość przypadków grypy i chorób grypopochodnych przypada od stycznia do marca. Wówczas można się spodziewać znacznego przepełnienia w wielu Polskich szpitalach. Wtedy w placówkach medycznych na terenie całego kraju odnotowywanych jest bowiem od kilkudziesięciu tysięcy do kilku milionów przypadków. Większość dzieci, u których stwierdzana jest grypa, szczególnie tych młodszych wymaga hospitalizacji.

Zachorowanie

Poziom zakażalności grypy stanowi jeden z problemów w zapobieganiu okresowym pandemiom choroby. Do jej przenoszenia się dochodzi drogą kropelkową, np. gdy kichniemy lub kaszlniemy. W ten sposób do powietrza uwalniane są wirusy, które mogą przemieszczać się z prędkością nawet zbliżoną do 100 km/h. Osadzają się na wszystkich przedmiotach znajdujących się dookoła. Okres inkubacji choroby może pochłonąć około czterech dni, jednak na mniej więcej dobę przed pojawieniem się pierwszych objawów może już wywoływać zarażenia w otoczeniu i przenosić się na inne osoby. Bardzo łatwo więc zarazić małe dziecko, jeśli np. rodzeństwo uczęszcza do szkoły a rodzice do pracy. Zupełnie nieświadomie możemy spowodować rozwój choroby.

Grypa i jej objawy u dzieci

Od momentu zakażenia grypa inkubuje – kiełkuje w organizmie przez około 4 dni, jednak zupełnie nie zdajemy sobie z tego sprawy. Jej znaczną siłą jest nagłe, gwałtowne uderzenie, co znacząco odróżnia ją od przeziębienia, z którym bywa mylona – gdyż w nim występują kolejne fazy choroby. Jakie objawy świadczą o grypie u dzieci?

• Katar – nieżyt nosa może pojawić się w przypadku grypy, jednak nie musi, ten objaw jest bardziej charakterystyczny dla zwykłego przeziębienia, mimo to niekiedy występuje.
• Płytki oddech – występuje właściwie w każdym przypadku,
• Chroniczne zmęczenie – jeden z podstawowych objawów grypy,
• Podwyższone tętno,
• „łamanie w kościach” – mowa tu o bólach mięśniowo-stawowych. Dzieci, zwykle w ich konsekwencji będą bardzo marudne i będą mówiły, że boli je wszystko,
• Znacznie podwyższona temperatura ciała od około 38 stopni do nawet 40 – najczęściej utrzymuje się przez 3-5 dni od ujawnienia się pierwszych symptomów, po czym w sposób samoistny ustępuje, Jej dłuższe utrzymywanie się bądź gwałtowny spadek, a następnie znów wzrost mogą świadczyć o wystąpieniu nadkażenia bakteryjnego,
• Wzmożona potliwość,
• Dreszcze,
• Kaszel – najczęściej męczący oraz suchy, towarzyszy mu drapanie w gardle,
• W późniejszym okresie choroby możliwe jest pojawienie się bólu gardła oraz niewielkiego kataru,
• Światłowstręt,
• Bóle głowy,
• Ogólne obniżenie poziomu reakcji na bodźce zewnętrzne,
• Utrata łaknienia – ten objaw jest wbrew pozorom bardzo potrzebny w procesie zdrowienia, organizm bowiem mobilizuje wszelkie siły, również te, które wykorzystywał do trawienia na walkę z wirusem.

Powyższe objawy należą to lżejszych i klasycznych przy grypie, jednak dzieci, osoby z chorobami krążenia oraz starsze znajdują się w grupie ryzyka, w której symptomy mogą być ostrzejsze, bardziej dotkliwe i niebezpieczne, np.:

• Dezorientacja,
• Obniżenie ilości oddawanego moczu,
• Osłabienie mięśni,
• Problemy z oddychaniem,
• Niskie ciśnienie krwi,
• Plucie krwią.

Większość objawów grypy powinna samoistnie ustąpić po upływie około 4 dni. Jeśli symptomy utrzymują się nadmiernie długo, konieczna jest konsultacja z pediatrą. W razie zaobserwowania niepokojących objawów mogących stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia dziecka (szczególnie takich jak 6 powyższych), należy niezwłocznie udać się do najbliższego szpitala.

Grypa i jej leczenie u dzieci

Grypa to schorzenie, któremu zdecydowanie łatwiej zapobiegać niż leczyć. Najskuteczniejszym sposobem prewencji są szczepienia ochronne. Pojawiają się one sezonowo, na bazie analizowanych przez Światową Organizację Zdrowia danych, które pozwalają na określenie najbardziej prawdopodobnej linii wirusa. Możliwe jest więc wcześniejsze zapobieganie, obecnie posiadane statystyki wskazują, iż przyjmowanie szczepień pozwala na zmniejszenie ilości zachorowań na grypę u dzieci nawet o 36%. Warto więc docenić, że prawdopodobieństwo zachorowania spadnie o nawet 1/3 u naszej pociechy i zawczasu dokonać zabezpieczenia wszystkich swoich bliskich.

Jeśli dojdzie do pojawienia się pierwszych objawów, leczenie powinno rozpocząć się natychmiastowo. Jako że jest to choroba wirusowa, nie leczy się jej antybiotykami, a jedynie objawowo. Nigdy nie stawiamy diagnozy u dziecka samodzielnie – konieczna jest konsultacja z pediatrą. Gdy grypa zostanie stwierdzona, należy zadbać, aby dziecko możliwie jak najwięcej wypoczywało — wskazane jest leżenie w łóżku, gdyż organizm będzie gromadził wszystkie siły do zwalczenia infekcji.

Zalecane jest również intensywne nawadnianie. Przyspieszy pozbycie się wirusa z organizmu, a poza tym w czasie gorączki, leżąc w łóżku, dziecko będzie się intensywnie pocić. Podawać należy niegazowaną wodę, soki owocowe, herbaty owocowe oraz ziołowe — pośród polecanych wymienia się z czarnego bzu lub malin.

Początkowe stadia grypy najczęściej leczy się stricte objawowo – warto nabyć coś na ból gardła, syrop na kaszel, krople do nosa oraz lek na ból i gorączkę dostosowany do wieku naszej pociechy. Każdy rodzic powinien pamiętać, że u dzieci co najmniej do 12 roku życia nie stosuje się aspiryny i polopiryny ani innych leków zawierających kwas acetylosalicylowy, gdyż mogą wywołać w skrajnych przypadkach nawet niewydolność wątroby. Poleca się paracetamol oraz leki na bazie ibuprofenu – dla młodszych dzieci w syropie, dla nieco starszych przystępniejszą i bardziej ekonomiczną wersją będzie tabletka.

Wszelkie metody leczenia domowego, jak syrop z cebuli czy czosnku, miód, soki z czarnego bzu, aronii czy malin będą wskazane dla poprawy odporności i wsparcia organizmu w walce z infekcją. Jeśli dziecko uskarża się na bóle mięśniowo-stawowe nie powinno się przesadzać z lekami przeciwbólowymi, warto wypróbować działanie olejków eterycznych w kąpieli – woda powinna być odpowiednio ciepła, aby kąpiel była dla dziecka przyjemna, przy gorączce unikamy gorących kąpieli – w tym przypadku raczej chłodne. W łagodzeniu dolegliwości bólowych w obrębie ciała sprawdzi się, chociażby dodany do kąpieli olejek eukaliptusowy.

Jeśli postępowanie objawowe nie przynosi rezultatów lub zauważamy u dziecka silne postępowanie objawów, jak również, gdy jest ono jeszcze bardzo małe to najdalej w ciągu pierwszych 30 godzin, od pojawienia się pierwszych symptomów koniecznie należy udać się do lekarza. Z pewnością zalecone zostaną leki o działaniu przeciwwirusowym lub podjęta decyzja o hospitalizacji. Pośród farmaceutyków najlepiej sprawdzają się wydawana na receptę inhibitory neuraminidazy, które powodują zatrzymanie replikacji wirusa grypy typu A oraz B.

Powikłania grypy

Grypa u dzieci jest niezwykle groźną chorobą. Nasze pociechy znajdują się w grupie wzmożonego ryzyka, z nią związanego razem z osobami starszymi, z obniżoną odpornością lub z chorobami układu krążenia. Mimo iż niebezpieczeństwo wiąże się już z samym zachorowaniem i przechodzeniem choroby, to większość przypadków śmiertelnych nie wynika z samej grypy, ale z wywoływanych przez nią powikłań. Do ich pojawienia się dochodzi u około 6% osób, które zachorowały, jednak wedle statystyk najczęściej u dzieci, które nie ukończyły 2 roku życia oraz u osób starszych po 65 roku życia.

Wśród najpowszechniej rozwijających się powikłań grypy wymienia się:

• Zapalenie płuc oraz oskrzeli,
• Zapalenie zatok,
• Zapalenie mięśni,
• Zapalenie ucha środkowego,
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• Zapalenie mięśnia sercowego,
• zespół Rey’a (obrzęk mózgu i stłuszczenie wątroby),
• zespół Guillaina-Barrégo (uszkodzenie nerwów).

Wniknięcie wirusa grypy do organizmu prowadzi do uszkodzenia nabłonka wyścielającego drogi oddechowe, tym samym ułatwia groźnym bakteriom wniknięcie do organizmu. To podstawowa przyczyna faktu, iż powikłania, jakie pojawiają się w konsekwencji grypy, są najczęściej chorobami ogólnoustrojowymi. Za bardzo częste powikłania uznaje się rozmaite nadkażenia na tle bakteryjnym lub grzybiczym. Jeśli dochodzi do działania więcej niż jednego drobnoustroju, konsekwencją może być wstrząs toksyczny, co w skrajnych przypadkach prowadzi do śmierci dzieci bądź osób starszych.

Do rozwoju powikłań dochodzi najpowszechniej po upływie okresu dwóch-trzech tygodni od zachorowania. Ciężki przebieg grypy może mieć różne przyczyny i nie zawsze musi zwiastować powikłania, gdyż te pojawiają się zwykle u dzieci, osób starszych, cierpiących na schorzenia układu krążenia, cukrzycę czy posiadające obniżony poziom odporności organizmu. Mogą pojawić się również u pacjentów po przebytych przeszczepach oraz po leczeniu chemioterapią, gdyż u nich poziom obrony immunologicznej organizmu pozostaje na bardzo niskim poziomie.