Trądzik młodzieńczy – przyczyny, objawy, leczenie

Trądzik młodzieńczy to dolegliwość skórna pojawiająca się u młodzieży w wieku dojrzewania. Jest to choroba o podłożu zapalnym, obejmująca mieszki łojowo-włosowe. Jej pojawienie się determinowane jest przez hormony – androgeny.

Czym są mieszki włosowo-łojowe?

Najprościej rzecz ujmując, są to takie niewielkie dziurki w naszej skórze, z ich dna wyrasta włos. Przy tzw. przewodzie wprowadzającym znajduje się gruczoł łojowy. W kontekście trądziku skupiamy się przede wszystkim na mieszkach zlokalizowanych na twarzy, plecach oraz górnej części klatki piersiowej.

Zdecydowanie wyróżniają się one na tle innych zlokalizowanych w obrębie naszego ciała. Dlaczego? Ich ujściem są niewielkie otworki, jakie może zaobserwować na powierzchni skóry- to pory. W tych partiach naszej skóry włosy najczęściej są niewielkie, delikatne i ledwo widoczne.

Zupełnie inaczej niż znajdujące się przy nich gruczoły łojowe, które można określić jako przerośnięte. Jednocześnie występuje w nich bardzo duża ilość komórek, które wytwarzają widoczny na powierzchni skóry łój.

Zmiany chorobowe w trądziku młodzieńczym pojawiają się w konsekwencji:

1. Zbyt wysokiej produkcji łoju, jak również zmian w jego składzie.
2. Nieprawidłowości związane z prawidłowym wzrostem, jak również mnożeniem się komórek, które wyścielają przewód wyprowadzający gruczołu łojowego.
3. Gromadzenie się nadmiernie dużej ilości bakterii Propionibacterium Acnes.
4. Wytworzenie się stanu zapalnego.

Przebieg procesu powstawania trądziku

Gdy u nastolatka rozwija się i trwa okres dojrzewania, to nadmierna produkcja łoju jest czymś całkowicie normalnym. Należy pamiętać, że jedynie w części przypadków jest to problem związany z zaburzeniami hormonalnymi.

Nie u każdego młodego pacjenta, z problemem trądziku występuje nadmierna produkcja łoju i powiązana z tym tłusta skóra. Zaburzenia w produkowaniu łoju to element, który ma działanie regulujące dla bardziej złożonych mechanizmów.

Zmiana w składzie łoju polega na tym, że pojawiają się inne niż dotychczas proporcje poszczególnych jego elementów. Zawartego w nim kwasu linolowego jest mniej, natomiast utlenionego skwalenu jest więcej. Takie anomalie w obrębie składu łoju, prowadzą do pojawienia się drugiego zjawiska, jakie jest powszechnie obserwowane w przebiegu trądziku, czyli nieprawidłowego rogowacenia przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych.

Dochodzi wówczas do powstawania nadmiernie dużej ilości komórek rogowych, które wyścielają przewody. Następnie oddzielają się one i złuszczają na powierzchni skóry. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest zakorkowanie ujścia przewodu, przez co powstaje tzw. mikrozaskórnik, a później zaskórnik, który potocznie nazywamy wągrem.

W tym miejscu dochodzi do wytworzenia się maleńkich rozmiarów cysty, wypełnionej łojem. Stanowi ona idealne środowisko dla rozwoju bakterii P. Acnes, które powszechnie występują na skórze każdego człowieka. Do swojego rozwoju nie potrzebują tlenu, natomiast sprzyja mu obecność łoju.

Dookoła torbieli dochodzi do gromadzenia się leukocytów i limfocytów. Komórki te odpowiadają za wytwarzanie w tym obszarze stanu zapalnego. Powoduje to, że możemy zauważyć na skórze niewielkie czerwone grudki.

Prowadzone w ostatnich latach badania wykazały, że do pojawienia się stanu zapalnego dochodzi jeszcze zanim rozpocznie się nadmierne rogowacenie i ma on związek z reakcjami immunologicznymi, które są specyficzne dla osób z trądzikiem.

Epidemiologia, czyli jak powszechne jest występowanie trądziku młodzieńczego

Jego eksponowanie się, ma miejsce u osób młodych pomiędzy 11 a 30 rokiem życia. Jest to bardzo powszechna dolegliwość, gdyż cierpi na nią aż od 50 do 95% populacji. Nie jest schorzeniem zaraźliwym, gdyż bakterie powodujące zmiany skórne występują również u osób zdrowych, różni się tylko środowisko, które sprzyja rozwojowi. Przed ukończeniem 20 roku życia nieco częściej diagnozowany jest u chłopców i mężczyzn, zaś po 20 roku życia częściej u kobiet.

Jakie zmiany skórne występują w trądziku młodzieńczym?

1. Mikrozaskórniki – określamy je mianem wykwitów niezapalnych. Dostrzec je można właściwie tylko i wyłącznie przy pomocy mikroskopu.
2. Zaskórniki otwarte i zamknięte – to druga forma pojawiających się wykwitów niezapalnych w przebiegu trądziku. Dostrzegalne są gołym okiem, mają wielkość około 1 milimetra. Zwykle są w kolorze skóry, zdarza się jednak również, że u ich szczytu występuje czarny czop.
3. Grudki i krosty – to mniejsze wykwity o charakterze zapalnym. Gdy się pojawiają, można je łatwo rozpoznać, gdyż zauważamy na ich czubku wypełnienie przez żółtą wydzielinę.
4. Guzki – również stanowią rodzaj wykwitów zapalnych, są większe od poprzednich, gdyż mają 5 lub więcej milimetrów, nawet do kilku centymetrów. Niekiedy dochodzi do pojawiania się pomiędzy nimi połączeń śródskórnych. W ich wnętrzu znajdują się bakterie, łój, złuszczone komórki naskórka. Może dochodzić do wydostawania się tej treści na zewnątrz.

Konsekwencje trądzikowych zmian zapalnych

Istotne jest, że jeśli dojdzie do pęknięcia zmiany i wydostania się jej treści na zewnątrz to zwykle powstaje trwałe uszkodzenie w obrębie tkanki podskórnej, co skutkuje pozostaniem na skórze blizny.

Zdarza się jednak również, że małe wykwity w formie grudek pozostawiają po sobie blizny. Konsekwencją zmian trądzikowych o umiarkowanym lub dużym nasileniu są blizny, których w tym przypadku wyróżniamy dwa rodzaje. Pierwsze z nich to blizny zanikowe, które mogą mieć różną głębokości i wielkość, drugie natomiast to blizny przerosłe, tzw. bliznowce lub keloidy.

U wielu pacjentów borykających się z problemem trądziku młodzieńczego występują po jego ustąpieniu również zmiany na skórze w postaci przebarwień pozapalnych. Ich pojawianie się ma charakter miejscowy. Niezależnie od nasilenia zmian skórnych trądzik najczęściej wiąże się z mniejszym lub większym łojotokiem w obrębie skóry.

Rodzaje i lokalizacja trądziku

Trądzik młodzieńczy dzielimy na podstawie zmian skórnych, które są najliczniejsze u danej osoby, wyróżniamy:

• Zaskórnikowy,
• Grudkowo-krostkowy – najczęstsza odmiana, występuje w różnym nasileniu,
• Ropowiczy.

W trądziku młodzieńczym wyróżniamy trzy lokalizacje zmian:

• Twarz – 99% osób chorych ma zmiany na twarzy,
• Plecy – 60% osób chorych ma zmiany na plecach,
• Klatka piersiowa – 15% osób chorych ma zmiany na klatce piersiowej.

Zdarzają się zarówno przypadki, że zmiany lokalizują się tylko w jednym miejscu, a i takie, że we wszystkich trzech jednocześnie.

Trądzik młodzieńczy – czynniki sprzyjające

Istnieje pewna grupa czynników, które mogą w znacznym stopniu nasilać powstawanie zmian trądzikowych. Przypuszczalne również oddziałują na czas trwania tej przewlekłej dolegliwości, na której leczenie często trzeba poświęcić nawet kilka lat.

1. Hormony – zaburzenia hormonalne mogą w dużej mierze przyczyniać się do zaostrzania się zmian trądzikowych. Przykładowo u dziewcząt, przed pojawieniem się kolejnego krwawienia miesiączkowego zmiany mają tendencję do nasilania się nawet w 60-70%. Mimo iż w tej jednostce chorobowej nie pojawiają się zaburzenia hormonalne, to nasilony trądzik jest powszechny w przypadku wielotorbielowatości jajników (policystycznych).
2. Stres – czyli czynniki neurogenne, mogą powodować znaczące nasilenia i zaostrzenia w obrębie zmian na skórze.
3. Stosowanie niektórych leków – leki przeciwpadaczkowe, barbiturany czy hormony anaboliczne.
4. Stosowanie niektórych kosmetyków – mowa tu przede wszystkim o produktach, które zamykają ujścia mieszków włosowych, czyli okluzyjnych.
5. Niektóre pokarmy – kwestia odpowiedniego żywienia i wpływu tego, co jemy na zmiany trądzikowe, nadal jest dyskusyjna i nie wszyscy specjaliści zgadzają się z tym założeniem. U niewielkiej grupy młodzieży zanotowano nasilenia zmian po spożyciu produktów mlecznych lub węglowodanów, zdarza się również że niesprzyjające jest spożywanie dań ostrych. Jednak konieczne jest osobnicze dopasowanie tego rodzaju elementów i nie każda osoba z trądzikiem musi unikać konkretnych produktów, gdyż może się okazać, że one jej nie szkodzą.
6. Lato – tu sprawa nie jest do końca jednoznaczna, gdyż czas ten może wpływać na zmiany trądzikowe zarówno negatywnie, jak i pozytywnie. Zdaniem lekarzy, u przeważającej ilości pacjentów, a w szczególności u tych, którzy mają łagodne zmiany trądzikowe, okres letni przynosi poprawę stanu skóry. Niestety istnieje również stosunkowo liczna grupa pacjentów, u której stwierdza się zaostrzenie zmian skórnych, co przypuszczalnie wiąże się z wysoką wilgotnością powietrza, temperaturą i wzmożoną potliwością.

Mity na temat trądziku, czyli co nie powoduje pojawienia się i zaostrzenia się zmian?

1. Sex – dawno temu występował przesąd mówiący o tym, że uprawianie sexu ma wpływ na przebieg trądziku. Nie ma w tym stwierdzeniu ani trochę prawdy.
2. Higiena – niekiedy, szczególnie w niektórych spotach reklamowych można było spotkać się z informacją, że trądzik wynika z niedostatecznie higieny. Nie jest to prawdą, w czasie schorzenia zaleca się przestrzeganie podstawowych, normalnych zasad higieny. Wdrożenie nadmiernie częstego mycia, nawet po kilkanaście razy dziennie, może prowadzić do zaburzenia naturalnej równowagi skóry i wręcz powodować nasilenie zmian trądzikowych.

Zmiany na skórze. Czy to trądzik? Co robić?

Jeśli na skórze młodego pacjenta pojawiają się jakiekolwiek zmiany, podstawą powinno być skierowanie swoich kroków do dermatologa. Jedynie specjalista jest w stanie właściwie zdiagnozować schorzenie.

W większości przypadków, jego rozpoznanie nie stanowi większego problemu ani dla samego pacjenta, ani dla jego rodziny. Zdarzają się jednak sytuacje, że początkowe zmiany nie są w pełni specyficzne. Przykładem mogą być występujące pojedynczo wykwity naciekowe, które przez lekarzy pierwszego kontaktu i chirurgów bywają błędnie interpretowane, w konsekwencji przeprowadzane są nacięcia, które skutkują rychłym bliznowaceniem w tej okolicy.

Z tego powodu każda zmiana na skórze, również w nietypowym miejscu powinna zostać skonsultowana z lekarzem dermatologiem, aby uniknąć nieprawidłowości w gojeniu się i jak najszybciej podjąć odpowiednie leczenie.

W przypadku trądziku odradza się stosowania terapii u kosmetyczki, w postaci np. manualnego oczyszczania twarzy. Może ono doprowadzić do rozprzestrzenienia się zmian i powinna nas o tym uprzedzić specjalistka. Wszelkie zabiegi pielęgnacyjne powinny przebiegać we współpracy z dermatologiem.

Trądzik młodzieńczy i jego leczenie

Leczenie trądziku młodzieńczego wiąże się z pewnymi niewiadomymi. Mowa tu przede wszystkim o kwestii bliznowacenia, które ma charakter dość indywidualny i nie mamy pewności, czy u danej osoby pojawi się, czy nie. W związku z tym lekarze zalecają leczenie nawet zmian o małym nasileniu specjalistycznymi preparatami.

Leki o działaniu miejscowym pomocne w leczeniu trądziku

1. Retinoidy – ta stosunkowo trudna nazwa dotyczy pochodnych witaminy A, jednak z uwagi na wysokie stężenie i możliwe efekty niepożądane na zdrowej skórze, wydawane są jedynie z przepisu lekarza. Wykazują one silne działanie przeciwzaskórnikowe, co oznacza, że skutecznie zwalczają pierwsze wykwity skórne, jakie eksponują się w przypadku trądziku. Nie bez znaczenia jest również ich silne działanie przeciwzapalne.

Nanoszenie ich na skórę może powodować różnego rodzaju podrażnienia, zaczerwienienia, pieczenie czy złuszczanie. Wiele osób wówczas rezygnuje z leczenia retinoidami, gdyż pojawia się stwierdzenie uczulenia. Sytuacja wygląda jednak inaczej. Taki rodzaj nadwrażliwości jest możliwy do zniwelowania. Początkowo wystarczy zmniejszyć ilość miejscowego preparatu i częstotliwość stosowania. Sprawdza się również używanie odpowiednich preparatów nawilżających skórę, które nie wywołują tzw. zjawiska okluzji, czyli nie blokują dostępu składników aktywnych do skóry.

Pochodne witaminy A stosuje się w różnych postaciach trądziku, od łagodnej, przez średnią do ciężkiej. W tej ostatniej konieczne jest ich łączenie z leczeniem ogólnym. Najnowsze doniesienia zalecają stosowanie ich również, gdy terapia zostanie zakończona, w celu podtrzymania osiągniętego efektu.

Retinoidy nakładamy na skórę na noc, gdyż mogą podnosić one jej wrażliwość, czego wynikiem będzie zwiększona reakcja na promieniowanie słoneczne. Jednak same w sobie nie są substancjami fotouczulającymi.

2. Antybiotyki — stosuje się najczęściej jeden z dwóch leków – klindamycynę lub erytromycynę. Zarówno jeden, jak i drugi wykazuje wysoki poziom skuteczności, w szczególności w niwelowaniu wykwitów o zapalnym charakterze. W większości przypadków są również bardzo dobrze tolerowane przez organizm.

Specjaliści zaznaczają jednak, że ich nanoszenie na skórę, może prowadzić do rozwinięcia się lekooporności nawet na inne bakterie, bytujące na powierzchni skóry. Z tego powodu wydawane są z przepisu lekarza i powinny być stosowane dokładne wedle wskazań. Nie wolno ich używać nadmiernie długo. Najczęściej wykorzystywane są w łagodnych postaciach trądziku i w połączeniu z innymi preparatami miejscowymi.

3. Kwas azelainowy – jest to produkt, który nabędziemy bez recepty. Jego stosowanie nie daje spektakularnych efektów, jednak ma korzystny wpływ na wszelkie zmiany skórne obecne przy trądziku, a nawet na przebarwienia pozapalne. Najczęściej wykorzystywany jest jako wsparcie dla prowadzonej terapii ogólnej.

4. Nadtlenek benzoilu – to kolejny produkt pomagający w walce z trądzikiem dostępny bez recepty. Ma niewielkie działanie przeciwzaskórnikowe, ale podstawową wykorzystywaną funkcją są właściwości przeciwbakteryjne, które nie prowadzą do lekooporności. Może on działać drażniąco na skórę w sposób zbliżony do retinoidów. Takim reakcjom można zapobiegać. Sposobem na to jest stopniowe rozpoczynanie terapii od niskich stężeń preparatu oraz rzadszego nakładania go na skórę. Wykorzystywany jest w różnych stopniach nasilenia trądziku. Często wykorzystuje się go w przerwach od stosowania antybiotyku oraz jednocześnie z nim w celu uniknięcia lekooporności.

5. Preparaty 2 w 1 – w naszym kraju w leczeniu trądziku wykorzystywane są dwa tego rodzaju preparaty miejscowe. Pierwszy z nich to połączenie nadtlenku benzoilu z klindamycyną, a drugi nadtlenku benzoilu z adapalenem. Jeden i drugi produkt wydawany jest jedynie na receptę. Ich stosowanie cechuje się zdecydowanie większą skutecznością niżeli wykorzystanie poszczególnych substancji pojedynczo. Jednocześnie są dobrze tolerowane przez organizm. Aplikacja na skórę odbywa się raz dziennie.

6. Preparaty wspomagające leczenie trądziku – kwas glikolowy, kwas salicylowy. Wykazują niewielkie działanie przeciwzaskórnikowe oraz przeciwzapalne. Wykorzystuje się je w preparatach, których zadaniem jest wspomaganie terapii przeciwtrądzikowej, jak np. różnego rodzaju kosmetyki.

Jak wygląda ogólne leczenie trądziku?

W leczeniu trądziku o średnim lub mocnym nasileniu wykorzystuje się przede wszystkim tetracykliny, czyli antybiotyki podawane ogólnie. Mogą zostać wydane jedynie z przepisu lekarza. Leki te wykazują niewielki odsetek działań niepożądanych, a poza funkcją przeciwbakteryjną wykazują również właściwości przeciwzapalne. Należy jednak pamiętać, że nie zaleca się ich wykorzystywania u dzieci przed 14 rokiem życia, gdyż mogą prowadzić do powstania przebarwień w obrębie zębów.

Jeśli nie ma możliwości podania tetracyklin, wykorzystuje się inne antybiotyki, np. erytromycynę, która ma jednak znaczne i częste działania niepożądane, w szczególności ze strony układu pokarmowego. Innym dopuszczalnym lekiem jest azytromycyna.

Podawanie antybiotyków ogólnych trwa najczęściej około 3 miesięcy. Obecnie lekarze dermatolodzy zalecają ich przyjmowanie z równoczesnym stosowaniem miejscowych retinoidów lub nadtlenku benzoilu. Takie holistyczne leczenie, daje możliwość szybszego uzyskania lepszego stanu skóry.

Po zakończeniu cyklu antybiotykoterapii zaleca się leczenie podtrzymujące, które ma utrwalić osiągnięty efekt oraz zapobiec nawrotom lub zmniejszyć stopień ich nasilenia. Bardzo często w ciągu kolejnych lat zachodzi konieczność przeprowadzenia jeszcze jednego cyklu leczenia z zastosowaniem antybiotyków ogólnych.

U młodych kobiet, które często borykają się z problemem przebarwień potrądzikowych, zastosowanie znajduje hormonalna terapia antyandrogenowa. Wykorzystuje się w tym celu odpowiednie tabletki antykoncepcyjne.

Izotretrynoina jest substancją dostępną jedynie z przepisu lekarza. To pochodna kwasu witaminy A, którą podaje się w ogólnej formie. Wykazuje skuteczność we wszystkich zmianach, jakie obserwujemy w przebiegu trądziku. Jej podawanie stanowi najczęściej konieczność w przypadku zmian trądzikowych o dużym nasileniu.

Trądzik młodzieńczy – leczenie światłem

Nie istnieją pewne i jednoznaczne dane dotyczące wpływu naświetlań z zastosowaniem lasera na niwelowanie zmian trądzikowych. Podejmowane są różne próby. Mówi się obecnie o niewielkim pozytywnym oddziaływaniu światła niebieskiego lub czerwonego o długości fali 400-700nm.

Zobacz także: Jak się pozbyć trądziku?(O