Zespół Aspergera u dzieci, czyli zaburzenie, które utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie

Zespół Aspergera to zaburzenie z zakresu autyzmu, określane inaczej syndromem Aspergera, w skrócie ZA. Dzieci i osoby, u których występuje w niestandardowy sposób tworzą swoje relacje z otoczeniem. Nie jest to choroba, a anomalia – zaburzenie, którego objawów nie można w skuteczny sposób zwalczyć, jednak odpowiednio wczesne podjęcie właściwych działań terapeutycznych może znacząco ułatwić funkcjonowanie w społeczeństwie.

Dzieci, młodzież i osoby dorosłe, u których występuje zespół Aspergera wykazują znaczące trudności w nawiązywaniu kontaktu i relacji z innymi ludźmi oraz ich utrzymywaniem. Kryteria, które pozawalają na zdiagnozowanie zespołu Aspergera powstały dopiero w 1992 roku, jednak przypadki tego schorzenia opisywano już zdecydowanie wcześniej.

Jakie są przyczyny zespołu Aspergera u dzieci?

Do dnia dzisiejszego, pomimo znaczne rozwoju medycyny, nie jesteśmy w stanie określić dokładnej przyczyny jej pojawiania się u dzieci. Obserwacje oraz wywiady rodzinne wskazują na podłoże genetyczne, nie udało się jednak wyodrębnić genu, który byłby odpowiedzialny za to zaburzenie.

Jednocześnie wskazuje się, że dużo silniej za wystąpienie ZA narażone są dzieci ojców, którzy w chwili poczęcia przekroczyli 40 rok życia. Teoria dotycząca genetycznej etiologii wydaje się wysoce prawdopodobna, gdyż zaobserwowano, że rodzice dzieci z zespołem Aspergera często mają niewielkie trudności chociażby z nawiązywaniem kontaktów między ludzkich.

Wyróżniamy również grupę innych przyczyn, które mogą przyczyniać się do rozwoju zespołu Aspergera: Toksoplazmowa, urazy okołoporodowe, urazy w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, dziecięce porażenie mózgowe, narażenie na teratogenny, czyli elementy negatywnie oddziałujące na rozwój płodu w pierwszych 8 tygodniach od zapłodnienia,

Nazwa i odkrycie

Osobą, która zaobserwowała u dzieci symptomy, które dziś nazywamy ZA, był austriacki lekarz Hans Asperger. Dzięki niemu posiadamy szczegółowe opisy dotyczące obserwacji zarówno małych pacjentów jak i ich ojców. Swoje badania prowadził w 1944 roku w Wiedniu, w dziecięcej klinice psychiatrycznej. Zaburzenie, które odkrył określił mianem „psychopatii autystycznej.

Doktor zauważył, że niektórzy z jego małych pacjentów wyróżniają się niezwykle wysokim poziomem inteligencji, jednak mieli wykazywać zainteresowanie dość niecodziennymi pasjami. W czasie rozmowy używali trudnego słownictwa, a przy tym wszystkim nawiązywanie relacji z otoczeniem jest dla nich wyjątkowo kłopotliwe.

Do opracowań i danych zgromadzonych przez lekarz z Wiednia dotarła w latach 80.XX wieku pochodząca z Anglii lekarka Lorna Wing. Po zapoznaniu się z ich treścią zaliczyła opisywane zaburzenie do spektrum autyzmu i nadała mu nazwę Syndromu Aspergera. Jednocześnie dokonała rozpowszechnienia informacji o zaburzenie kręgach psychiatrycznych.

Objawy zespołu Aspergera u dzieci

• Dziecko przebywa na uboczu, nie wykazuje chęci czy zainteresowania do integrowania się z grupą rówieśniczą,
• Zdecydowanie łatwiej jest mu komunikować się z osobami od siebie starszymi, dlatego chętniej wybiera towarzystwo dorosłych,
• Dziecko unika brania udziału we wspólnych zabawach – w niektórych przypadkach pojawia się chęć przewodzenia, jednak jeśli, co się często zdarza pozycja w grupie nie jest dostatecznie silna, dziecko woli usunąć się w cień niż się podporządkować,
• Dzieci z zespołem Aspergera często nie potrafią zachować się odpowiednio do sytuacji w jakiej się znajdują – mogą być bardzo niegrzeczne, nieustannie się wiercić i nie potrafić okazywać szacunku osobom starszym od siebie,
• Brak umiejętności podtrzymywania kontaktu – dzieci zdrowe bardzo powszechnie odbierają kolegę/ koleżankę z ZA jako wyniosłą czy zarozumiałą. Wynika to z faktu, iż prowadzenie rozmowy z osobą z syndromem Aspergera jest bardzo trudne. Skupia się ona bowiem jedynie na temacie rozmowy i z żaden sposób nie okazuje zainteresowania, np. nie zadaje dodatkowych pytań, nie potakuje,
• Problemy z powiększaniem grona znajomych – za kłopotliwy uznaje się fakt, że osoby z zespołem Aspargera swoich relacji z innymi osobami nie opierają o sferę emocjonalną, a jedynie o wspólny mianownik w zainteresowaniach, co znacząco utrudnia znalezienie osób, z którymi znajdą wspólny język,
• Zaburzenia percepcji – oznacza to, że dzieci i osoby z syndromem Aspergera są nadmiernie lub zdecydowanie za mało wrażliwe na różnorodne bodźce, jakie docierają do nich z otoczenia. Może to dotyczyć wzroku, słuchu, ale również dość często pojawiają się zaburzenia w obrębie czucia głębokiego, które powodują zaburzenia równowagi,
• Zachowania kompulsywne – jest to odczuwanie konieczności robienia czegoś, powtarzania jakiejś czynności,
• Zachwiana pamięć proceduralna – dziecko z zespołem Aspergera nie wykonuje czynności rutynowo, w określony sposób, odczuwa konieczność sinego skoncentrowania się na wykonywanej czynności, nawet jeśli chodzi jedynie o włożenie kapci czy zapięcie zamka,
• Schematy działań, powtarzalne zachowania – każdy pacjent z zespołem Aspergera może stworzyć sobie własne działanie schematyczne, które będzie w jakimś stopniu dawało mu poczucie bezpieczeństwa, najczęściej pojawiają się one w kwestii wybierania zawsze tej samej drogi, nawet jeśli jest dłuższa od innej lub np. kolejności zjadania produktów z talerza w czasie posiłku.

Czym różni się zespół Aspergera od autyzmu?

Syndrom Aspergera można określić jako bardzo podobny do autyzmu, gdyż mieści się on w jego zakresie. Oba zaburzenia posiadają również cechy wspólne, takie jak problematyczność nawiązywania relacji międzyludzkich, kłopotliwość komunikowania się, interesowanie się bardzo nietypowymi dziedzinami czy powtarzanie stereotypowych zachowań. Istnieje jednak podstawowa różnica. Dziecko z zespołem Aspergera od momentu narodzin rozwija się w sposób prawidłowy, uczy się chodzić, mówić, czytać w jednakowym czasie jak jego rówieśnicy. W autyzmie natomiast obserwujemy dość powszechnie występowanie opóźnienia rozwoju mowy i niepełnosprawność intelektualną.

Zespół Aspergera w wieku nastoletnim

W wieku nastoletnim dziecko z ZA zdecydowanie bardziej oddala się od rówieśników. Główną przyczyną jest fakt, iż nie odnajduje sensu w ich postępowaniu. Odcinanie się i uniezależnianie od dorosłych, które na tym etapie życia jest czymś normalnym, im wydaje się abstrakcyjne i szkodliwe, odczytują to jako działanie zaburzające poczucie bezpieczeństwa.

Najlepszą formą kontaktu z innymi staj się w tym przypadku Internet. Nie wymaga on przekazu niewerbalnego, który jest przy syndromie Aspergera utrudniony, wystarczające stają się słowa. W ten sposób poszukują więc osób o podobnych zainteresowaniach. Zdaniem psychologów, w tym przypadku nadmierne odciąganie dziecka od sieci może być dla niego wręcz niekorzystne. Warto przeciwnie wręcz przeciwnie wspierać pociechę w nawiązywaniu znajomości i przenoszeniu ich do świata realnego w kontrolowany i bezpieczny sposób.

Występowanie zespołu Aspergera u osób dorosłych

Wiele osób dorosłych nie mając rozpoznanego zespołu Aspergera miało wrażenie swojej inności, odmienności i wyobcowania w społeczeństwie i grupie rówieśniczej. Utrzymywanie się na uboczu, sprawiało że nie czuły się dobrze, mogły nawet pojawiać się zaburzenia natury depresyjnej. Gdy zostanie postawiona diagnoza wszystko się zmienia, gdyż zdają sobie sprawę, że nie było ich winą i za pomocą odpowiedniej terapii zyskują możliwość całkowitego odmienienia swojego życia.

Diagnostyka u dzieci

ZA jest zaburzeniem, które może się rozwinąć i ujawnić na różnych etapach życia. Większość przypadków jest jednak stwierdzana około 7-8 roku życia, gdy dziecko rozpoczyna edukację szkolną i istnieje możliwość zaobserwowania jego zachowywania się w obrębie grupy rówieśniczej.

Wcześniej dziecko raczej nie wzbudza u rodziców niepokoju. Nauka mowy oraz czytania przebiega u nich równolegle do rówieśników, dodatkowo mają ciekawe zainteresowania i posługują się bogatym słownictwem.

Stwierdzanie zespołu Aspergera u dzieci jest niestety często opóźniane. Można to odczytywać jako obawę przed postawieniem błędnej diagnozy. Warto jednak pamiętać, że im wcześniej zostanie ono rozpoznane, tym szybciej możliwe będzie wdrożenie odpowiedniego leczenia, które umożliwi dziecku lepsze odnajdywanie się w społeczeństwie.

Zespół Aspergera test

U osób z podejrzeniem zespołu Aspergera, jak i innych zaburzeń o podłożu autystycznym przeprowadza się prosty test. Jego zadaniem jest zobrazowanie czy i jak silne nieprawidłowości występują u danej osoby. Należy jednak pamiętać, że jest on rodzajem wsparcia, w określeniu intensywności objawów. Nie może stanowić wyznacznika do postawienia diagnozy.

Wykonanie testu polega na udzieleniu odpowiedzi na 50 pytań. Za każdym razem można wybrać jedną z 4 odpowiedzi: a) zdecydowanie się zgadzam, b) zgadzam się, c) nie zgadzam się, d) zdecydowanie się nie zgadzam. Jeśli odpowiedź wskazuje na występowanie u danej osoby cech autystycznych przyznawany jest 1 punkt. Pytania zostały stworzone w taki sposób, aby połowa odpowiedzi była przecząca, a połowa potwierdzająca.

W teście sprawdzane są umiejętności socjalne, zwracanie uwagi na szczegóły, zdolność do łatwego przerzucania uwagi na inne zagadnienie, wyobraźnia oraz komunikacja. Z uwagi na fakt, iż nie jest to test o charakterze diagnostycznym, to nawet jego wysoki wynik nie stanowi potwierdzenia dla istnienia zespołu Aspergera lub innych zaburzeń autystycznych. Jeżeli jednak łącza suma punktów przekroczy 32, zaleca się skonsultowanie ze specjalistą.

Pytania do testu, oraz informację odnośnie zliczania punktów znajdziemy na stronie centrum terapeutycznego Promitis: http://www.centrum-terapii.pl/test-czynnika-aq/

Leczenie u dzieci

Specjaliści zaznaczają, że syndrom Aspergera to nie choroba, a zaburzenie rozwojowe. Z tego powodu, w odniesieniu do niego nie mówimy tyle o leczeniu, co o terapii. Im wcześniej zostanie podjęta, tym lepiej. Jej podstawową funkcją jest ułatwienie dziecku funkcjonowania w społeczeństwie.

Wykorzystuje się kilka metod terapeutycznych. Kwestia tego, która z nich zostanie zastosowana uzależnione jest od indywidualnych wskazań. Decyzja powinna zostać podjęta wspólnie z terapeutą. Stosuje się następujące modele terapeutyczne:

• Terapia behawioralna,
• Terapia metodą kognitywną,
• Trening umiejętności społecznych,
• Psychoterapia metodą behawioralno-poznawczą,
• Zajęcia z integracji sensorycznej.

Leczenie farmakologiczne nie znajduje zastosowania w samym zespole Aspergera, jedynie w kontekście następstw zaburzenia takich, jak depresja, bezsenność czy lęki. Wówczas wprowadza się leki przeciwdepresyjne lub przeciwpsychotyczne, które pozwalają na uzyskiwanie lepszych rezultatów terapii.