Hormonalna terapia zastępcza jest dzisiaj elementem medycyny przeciwstarzeniowej, która pozwala kobietom na całym świecie zniwelować objawy przekwitania i dłużnej cieszyć się zdrowiem i życiem. Estrogeny w hormonalnej terapii zastępczej to swoiste leki na menopauzę. Każda kobieta, nie tylko w okresie przekwitania, powinna posiadać chociaż podstawową wiedzę na temat możliwości stosowania tej terapii.
Hormonalna terapia zastępcza – zasady
Poniżej opisujemy podstawowe zasady stosowania hormonalnej terapii zastępczej w okresie przekwitania. O szczegółach terapii pacjentka powinna być dokładnie poinformowana przez lekarza prowadzącego:
- Hormonalną terapię zastępczą należy wprowadzić jak najszybciej, najlepiej zaraz po zakończeniu miesiączkowania. Zaleca się nawet stosowanie hormonalnego wspomagania estrogenami jeszcze gdy miesiączki występują. Mówimy wtedy o tak zwanym okresie premenopauzy, kiedy to obserwuje się wyraźny spadek poziomu estrogenów we krwi.
- W okresie przedmenopauzalnym i wczesnym menopauzalnym aby uzupełnić braki estrogenów elementem terapii może być stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych. Nie zaleca się stosowania tej metody u kobiet powyżej 35 roku życia z nadciśnieniem i palących papierosy.
- Podczas stosowania terapii hormonalnej oprócz estrogenów powinno się podawać również gestageny. Ten hormon towarzyszący chroni endometrium macicy przez rozrostami. Wyjątek stanowią kobiety z usuniętą macicą.
- Hormonalną terapię zastępczo można stosować w postaci tabletek, plastrów, żeli lub spirali.
- Podczas hormonalnej terapii zastępczej jest możliwość wywoływania, lub utrzymania miesiączki. Stosuje się wtedy naprzemienne podawanie hormonów, tj. w pierwszej wazie cyklu tylko estrogeny, zaś w drugiej fazie cyklu estrogeny i gestageny. Ciągłe stosowanie estrogenów i gestagenów nie powoduję występowania miesiączki.
- Model terapii hormonalnej lekarz zawsze dostosowuje do wieku i stanu pacjentki. Obecnie szczególnie zaleca się terapię niskodawkową, w której np. podaję się jednorazowo ok 1 mg estradioulu doustnie, bądź 25 ug przez skórę.
- Przed przystąpieniem do hormonalnej terapii zastępczej lekarz powinien przeprowadzić szeroki wywiad z pacjentką. Szczególnie powinien zwrócić uwagę na: wskaźnik masy ciała i ciśnienie tętnicze pacjentki. Inne zalecane badania to: badanie ginekologiczne, badanie mammograficzne, USG piersi, cytologia, USG narządów rodnych, poziom glikemii i lipidów we krwi, poziom hormonów płciowych i poziom hormonów tarczycy.
- Hormonalna terapia zastępcza może być stosowana przez wiele lat, wymagane są tylko regularne wizyty u lekarza i systematyczne wykonywanie mammografii, USG piersi i USG narządu rodnego.
Wskazania do stosowania hormonalnej terapii zastępczej
Same przekwitanie jest już zaleceniem do konsultacji w sprawie trapi hormonalnej. Szczególnie zaleca się tego typu leczenie u kobiet, u których wystąpiła przedwczesna menopauza, ryzyko wystąpienia osteoporozy jest duże lub wystąpiły już zmiany zanikowe w układzie moczowo płciowym. Szczególnie przedwczesna menopauza jest takim wskazaniem. Wyłączenie funkcji jajników w młodym wieku przyśpiesza znacznie ryzyko wystąpienia osteoporozy oraz choroby wieńcowej, dlatego też podjecie w tych przypadkach leczenia hormonalnego jest szczególnie wskazane
Istotne jest aby kobieta poddała się hormonalnej terapii zastępczej jak najwcześniej, tzn. już w okresie okołomenopauzalnym. Kiedy terapia zostanie włączona zbyt późno wielu negatywnych zmian w organizmie kobiety nie da się już cofnąć, a wręcz niektóre negatywne skutki stosowania hormonów mogą się spotęgować. Dotyczy to głównie układu krążenia. Spadek estrogenów w okresie menopauzy prowadzi między innymi do zmian w naczyniach krwionośnych, np. do narastania złogów w ich świetle. Efektem tych procesów mogą być zmiany miażdżycowe, dławica pierścieniowa czy nawet zawał serca. Kiedy kobieta stosuje hormonalną terapie zastępczą we wczesnym okresie okołomenopauzalnym zapobiega tym zmianom w naczyniach. Jeśli zaś terapia zostanie włączona zbyt późno, kiedy to doszło już do zmian degeneracyjnych w układzie sercowo-naczyniowym, efektem możne być zwiększenie ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, choroby wieńcowej, udaru mózgu oraz choroby zakrzepowo zatorowej.
Hormonalna terapia zastępcza – korzyści
Znaczne poprawy w samopoczuciu i wyglądzie to dla wielu kobiet wystarczający powód by poddać się hormonalnej terapii zastępczej. Bardzo ważne są również aspekty zdrowotne, gdyż stosowanie hormonalnej terapii zastępczej wyraźnie zmniejsza ryzyko osteoporozy, złamań szyjki kości udowej i trzonów kręgowych oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego.
Z punktu widzenia medycyny zaleca się stosowanie hormonalnej terapii zastępczej w okresie okołomenopauzalnym u wszystkich kobiet, u których nie stwierdzono przeciwwskazań. Włączenie tej terapii jak najwcześniej jest kluczowe dla jej skuteczności i bezpieczeństwa. Hormonalna terapia zastępcza mniej zalecana jest u kobiet, u których menopauza wystąpiła ponad dziesięć lat wstecz i u kobiet po 60 roku życia.
Inne korzyści z stosowania tego typu terapii to: poprawa nastroju, poprawa libido, zwiększenie szybkości reakcji, poprawa stanu skóry (mniej zmarszczek) i błon śluzowych, poprawa w składzie masy ciała czy rozkładzie tkanki tłuszczowej. Estrogeny stosowane w terapii zmniejszają również ryzyko cukrzycy, poprzez zwiększenie wrażliwości na insulinę.
Inne interesujące kobiety aspekty terapii hormonalnej
Hormonalna terapia zastępcza a nowotwory piersi. Niektóre badania wskazują zwiększenie ryzyka wystąpienia raka piersi u kobiet stosujących terapie hormonalną o okresie menopauzy. U kobiet, które późno zaczęły terapię ryzyko te wzrasta nawet do 26%. W prawidłowo poprowadzonej terapii ryzyko to jest mniejsze. Porównując ponad pięcioletnie prawidłowe stosowanie hormonalnej terapii zastępczej naraża kobietę na mniejsze ryzyko wystąpienia raka piersi niż brak ciąży, późna pierwsza ciąża po 30 roku życia, nadużywania alkoholu bądź otyłości.
Hormonalna terapia zastępcza a nowotwory narządów rodnych. Badania naukowe dowodzą, że terapia hormonalne stosowana w okresie przekwitania nie wpływa na zachorowalność i przebieg raka płaskonabłonkowego szyjki macicy oraz raka endometrium.
Hormonalna terapia zastępcza a wzrost masy ciała. Badania populacyjne nie wykazały wzrostu masy ciała u kobiet stosujących terapie hormonalna w okresie menopauzy.
