Kwasica ketonowa, inaczej cukrzycowa stanowi ostre powikłanie cukrzycy, które może być zagrożeniem dla życia zarówno małego, jak i dorosłego diabetyka. Jeśli w porę nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie, może dojść do śpiączki cukrzycowej, a nawet do śmierci.
Wystąpienie kwasicy ketonowej może mieć miejsce niezależnie od rodzaju schorzenia, choć najczęściej dotyczy chorych z cukrzycą typu 1. Jej rozwój następuje, gdy w organizmie pojawia się niedobór lub całkowity brak insuliny.
Czym jest insulina?
Insulina jest hormonem wytwarzanym przez trzustkę każdego zdrowego człowieka, również u najmłodszych dzieci. Jest ona produkowana w momencie, gdy poziom cukru w naszej krwi wzrasta, wówczas daje ona możliwość komórkom organizmu na wyłapanie tego krążącego cukru (glukozy), który później zostanie wykorzystany jako źródło energii.
Co, gdy jej brakuje?
Jeśli insuliny w organizmie jest zbyt mało lub nie ma jej wcale, to nadmiar cukru z krwi nie może zostać wychwycony, prowadzi to do pojawiania się jego nadmiarów i rozwoju hiperglikemii. Jednak w tym samym czasie w komórkach jest jego deficyt. W konsekwencji poszukują one innych źródeł energii i znajdują je w obrębie tkanki tłuszczowej.
Na tym etapie dochodzi do rozpadu tłuszczów, czyli procesu noszącego nazwę lipoliza, który u dzieci i dorosłych chorujących na cukrzycę jest niezwykle intensywny. Produkt uboczny stanowią tu tzw. ciała ketonowe, które produkowane są przez wątrobę i gromadzą się w organizmie.
Sytuacja taka jest wysoce niebezpieczna, z uwagi na fakt, iż ciała ketonowe mają kwaśny odczyn i powodują zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu i przebiegu normalnych procesów życiowych. Stan, w którym dochodzi do takich zaburzeń, nazywamy kwasicą ketonową.
Zobacz także: Samokontrola cukrzycy – jak wykonać badanie
Kwasica ketonowa – przyczyny choroby u dzieci
Rozwój kwasicy ketonowej wiąże się najpowszechniej z brakiem odpowiedniego leczenia lub błędami w jego obrębie. Jeśli diabetyk przyjmie zbyt małą dawkę leku, pominie dawkę leku, przerwie leczenie lub cukrzyca nie zostanie wykryta, to może dojść do rozwinięcia się tego groźnego stanu.
Specjaliści wskazują, że ryzyko rozwoju kwasicy ketonowej jest wyższe u osób, również dzieci, które stosują pompy insulinowe. Jeśli dojdzie do jakiejkolwiek awarii w jej obrębie, np. zagięcie wkłucia, pęknięcie drenu, niesprawna bateria i inne, to może skutkować nieprawidłowością leczenia i wystąpieniem kwasicy ketonowej.
Kwasica ketonowa może rozwinąć się również w innych sytuacjach, gdy w organizmie wystąpi niedobór insuliny, są to:
- Różnego rodzaju infekcje,
- Ostre zapalenie trzustki,
- Nadużywanie alkoholu,
- Sytuacje, gdy zapotrzebowanie organizmu na insulinę jest wyższe, jak udar mózgu czy zawał serca,
- Ciąża – niewielkie wahania poziomu cukru we krwi, mogą powodować tworzenie się ciał ketonowych.
Rozwój kwasicy ketonowej jest sporadyczny u osób z cukrzycą typu 2, jak również u takich, które mają zdiagnozowaną cukrzycę typu 1. Jest to najczęściej dolegliwość, która pojawia się na samym początku cukrzycy typu 1 i jest sygnałem, że taka choroba występuje – najczęściej u dziecka.
Kwasica ketonowa – objawy u dzieci
Pierwsze objawy
Na samym początku najpowszechniej pojawiają się dolegliwości sugerujące zatrucie pokarmowe lub infekcje dróg pokarmowych. Są to objawy, które nie nakierowują diagnostyki na właściwe tory, co może znacząco opóźnić postawienie odpowiedniego rozpoznania. Mogą występować:
- Nudności,
- Wymioty,
- Bóle brzucha.
Charakterystyczne jest również wystąpienie odwodnienia, w wyniku wzmożonych prób organizmu samodzielnego unormowania poziomu glukozy, poprzez zwiększenie pragnienia oraz ilości moczu, jaki jest wydalany. Procesy te są naturalne i mają skutkować oczyszczeniem się ustroju, jednak dochodzi do tego, że więcej płynu jest wydalane niż przyjmowane, przez co występuje odwodnienie, mogące stanowić u dziecka sytuację zagrożenia życia. Ujawnia się ono poprzez:
- Silne osłabienie,
- Silne zmęczenie,
- Suchość jamy ustnej,
- Bóle głowy,
- Częste oddawanie moczu,
- Wzmożone pragnienie.
Inne objawy
- Oddech Kussmaula, czyli oddech kwasiczy – początkowo jest silnie przyspieszony i głęboki, a następnie płytki.
- Zapach acetonu z ust dziecka – woń jest bardzo charakterystyczna, lekko słodkawa, niektórzy porównują ją do zgniłego jabłka, inni określają acetonowym oddechem. To zdecydowanie jeden z najsilniej wyróżniających objawów kwasicy ketonowej. Aceton jest jednym z ciał ketonowych, gdy dochodzi do jego pojawienia się w organizmie, ten stara się doprowadzić do jego usunięcia poprzez płuca. Co tłumaczy powstawanie takiego zapachu. Gdy go wyczujemy najlepiej pojechać z dzieckiem do szpitala.
- Policzki zaczerwienione – objaw ten nazywany jest również rumieńcem kwasiczym. Zaczerwienienie w obrębie policzków pojawia się jako skutek rozszerzania się naczyń krwionośnych przez kwasicę.
Objawy późne
W ostatecznym stadium, jeśli nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie, kwasica ketonowa może prowadzić do zaburzeń świadomości, spowodowanych przez toksyczne oddziaływanie ciał ketonowych na mózg. W konsekwencji może dojść do śpiączki cukrzycowej, a nawet do śmierci – śmiertelność wynosi 5-10% przypadków. Zgon wywołany jest najpowszechniej obrzękiem mózgu. Właśnie z uwagi na te groźne konsekwencje, niezwykle istotne jest właściwe udzielenie choremu pierwszej pomocy.
Kwasica ketonowa – diagnoza
Jeśli u dziecka występują niepokojące objawy i zostanie przewiezione do szpitala, to przeprowadzone zostaną następujące badania:
- badania krwi, w tym poziom cukru (stężenie glukozy) oraz gazometria, która pozwala na określenie ewentualnych zaburzeń w równowadze kwasowo-zasadowej,
- badania moczu, aby ustalić, czy występują w nim ciała ketonowe.
Pierwsza pomoc w przypadku kwasicy ketonowej
- Niezwłocznie wzywamy pogotowie.
- Jeśli dziecko jest przytomne podajemy płyny – woda z cytryną jest najlepszym rozwiązaniem, gdyż działa odkwaszająco i doprowadza do wyrównania poziomu jonów w organizmie.
- Wszystkie płyny podajemy powoli, najlepiej łyżeczką, aby nie doprowadzić do wymiotów.
- Jeśli dziecko jest nieprzytomne układamy je w pozycji bocznej ustalonej z głową odchyloną do tyłu i czekamy na pomoc.
Leczenie kwasicy ketonowej u dzieci
Hospitalizacja jest koniecznością. Lekarze rozpoczynają swoje działania od uzupełnienia poziomu insuliny w organizmie oraz wyrównania glikemii, co może zająć nawet dwa dni. Dokonuje się również wyrównania zaburzeń kwasowo-zasadowych poprzez podanie 8,4% roztworu dwuwęglanu sodu, rozcieńczonego z zastosowaniem płynu hipotonicznego. Odwodnienie sprawia, że zachodzi konieczność uzupełnienie poziomu płynów oraz elektrolitów.
Czytaj również: Cukrzyca u dzieci – rodzaje, objawy, leczenie i edukacja
