Pomarańczowo – czerwony barwnik żółciowy ssaków, który jest produktem rozpadu hemu hemoglobiny oraz innych hemoprotein, to bilirubina. Jej nazwa pochodzi z języka łacińskiego i powstała z połączenia bilis – żółć i ruber – czerwony. Wzrost jej stężenia we krwi i tkankach może objawiać się zażółceniem skóry oraz białkówki oczu, czyli objawami żółtaczki.
Jak powstaje bilirubina całkowita?
Wolna bilirubina powstaje w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym, pochodzi z rozpadu krwinek czerwonych (hemoglobiny). Natomiast bezpośrednia lub sprzężona powstaje, kiedy bilirubina wolna łączy się z albuminami osocza, przedostaje się do wątroby, gdzie zostaje sprzężona kwasem glukuronowym i następnie wydalona do dróg żółciowych. Następnie w pęcherzyku żółciowym jest zagęszczona (to nadaje żółci jej charakterystyczną barwę). Jako całkowitą określa się wartość wolnej i sprzężonej.
Normy poziomu bilirubiny
Normy poziomu u osób dorosłych wynoszą:
- poziom całkowitej nie przekracza 17 umol/l, czyli 1,1 mg/dl (1,1 % mg)
- poziom wolnej ( pośredniej) wynosi do 0,8 mg/dl, czyli 13,7 umol/l (0,8 % mg)
- poziom sprzężonej ( bezpośredniej), nie powinna przekraczać 0,4 mg/dl, czyli 6,8 umol/l (0,4 % mg)
Żółtaczka u noworodków
Dlaczego mówimy o żółtaczce fizjologicznej u noworodków. Normy bilirubiny dla nowonarodzonych dzieci są wyższe niż dla dorosłych. Krwinki czerwone noworodków zawierające hemoglobinę płodową żyją krócej niż krwinki czerwone osób dorosłych. Dodatkowo mechanizmy wątrobowego sprzęgania bilirubiny u noworodków są niedojrzałe – stąd wynika żółtaczka u noworodków. Normy bilirubiny całkowitej u jednodniowych noworodków mają poziom do 68 umol/l, lub 4 mg/dl. U trzydniowych niemowlaków wynosi do 17 umol/l, lub 10 mg/dl. Dzieci miesięczne mogą już mieć do 17,1 umol/l lub 1 mg/dl.
Kiedy powinniśmy sprawdzić poziom bilirubiny?
Zaleca się sprawdzenie poziomu w przypadku:
- gdy istnieje podejrzenie zatrucia substancjami uszkadzającymi wątrobę
- podejrzenia wystąpienia zakażenia wirusem zapalenia wątroby
- w przypadku podejrzenia schorzeń i zaburzeń funkcji wątroby
- przy żółtaczkach objawiających się zażółceniem oczu i skóry
Kiedy podnosi się poziom?
Stan podwyższonego poziomu określamy mianem hiperbilirubinemii, wyróżniamy jej dwa rodzaje:
- hiperbilirubinemia z przewagą bilirubiny wolnej, (czyli związanej z białkiem lub pośredniej)
- hiperbilirubinemia z przewagą bilirubiny sprzężonej, (czyli bezpośredniej)
Na bilirubinę całkowitą składają się wolna i sprzężona. Jeżeli poziom całkowitej przekroczy 34 umol/l, czyli 2 mg/dl dochodzi do zażółcenia tkanek i wystąpienia żółtaczki.
Rodzaje żółtaczki
- żółtaczka hemolityczna, jest spowodowana nadmiernym rozpadem krwinek czerwonych
- żółtaczka wątrobowa, jest spowodowana zaburzeniami funkcji wątroby
- żółtaczka zastoinowa, jest spowodowana zastojem żółci w wątrobie
Kiedy występuje wzrost bilirubiny sprzężonej?
Wzrost stężenia bilirubiny sprzężonej występuje przy:
- zaburzeniach odpływu żółci (marskość żółciowa wątroby, stwardniające zapalenie dróg żółciowych, rak dróg żółciowych, kamica przewodowa, rak brodawki Vatera, rak trzustki, leki)
- uszkodzeniu komórek wątroby (wirusowe toksyczne uszkodzenie wątroby, zmniejszenie przepływu krwi przez wątrobę u chorych z prawo komorową niewydolnością serca)
